Fiziksel veya işlevsel eskime nedeniyle orjinal kullanımlarına hizmet edemeyen tarihi veya kültürel değer taşıyan yapılara, restorasyon, rehabilitasyon veya yeniden kullanıma adaptasyon gibi farklı koruma yöntemleri uygulanabilir (Elsorady, 2013). Bu koruma yöntemlerinden biri olan, yapılı mirasın yeniden kullanıma adaptasyonu, rehabilitasyon sürecinin bir alt bileşeni olarak kabul edilmektedir. Bir kültürel varlığın “kullanılarak” korunması, korumaya yönelik doğru yaklaşım olarak kabul edilmekte; kullanmadan koruma, müzeciliğin muhafazakar bir şekli olarak görülmektedir (Tapan, 2007). Binanın aktif ömrünü uzatmak için kullanılan bir araç olarak, tarihi değeri olan binaların yeni işlevlere uyarlanabilir şekilde yeniden kullanımı, yapının sürdürülebilirliğinin sağlanması ve korunmasının bir birleşimidir (Kuban, 2000). Bu süreç, “orijinal kullanımları ile kullanılamayan yapıların tarihi özelliklerinin korunarak yeni kullanımlara uyarlandığı bir koruma süreci” şeklinde tanımlanabilir (Asoobar, 2009). 

Yeniden kullanıma adaptasyon süreci, fiziksel veya işlevsel eskime nedeniyle kullanılamayan yapıların ömrünü uzatmanın bir yolu olarak, tarihi yapıya yapılabilecek müdahalelerin kısıtlı olması yanında, binanın yapıldığı döneme bağlı olarak değişen mimari dil, yüksek tavan, geniş açıklık vb. çok çeşitli iç mekan tasarım olanakları sunar (Karslı, 2015). Bu tasarım sürecinin farklı yaklaşımlar ile deneyimlenmesi, mimarlık pratiğinde olduğu kadar, mimarlık ve tasarım eğitiminde de tartışılan güncel konulardan biridir.  Mimarlık ve tasarım okullarında bu süreç, teorik derslerde sağlanan koruma bilgisinin tasarım stüdyosu ve proje derslerinde uygulanan tasarım yaklaşımları ile pratiğe dönüştürülmesi ile deneyimlenebilir. Yeniden kullanıma adaptasyon sürecinin, mimarlık ve iç mimarlık tasarım stüdyosu derslerinde farklı yaklaşımlar ile deneyimlendiği çok sayıda çalışma bulunmaktadır (Embaby, 2014; Karslı & Fitoz, 2018; Eyuce & Eyuce, 2010; Fisher-Gewirtzman, 2016; Vallet, Somers & Corthaut, 2019).  Bu çalışmanın özgün yanı, sürecin “araştırmaya dayalı tasarım” yaklaşımı ile deneyimlenmiş olmasıdır. Yeniden kullanıma adaptasyon sürecinde, zaman içinde değişen gereksinimlere paralel olarak eskiyen işlevi nedeniyle yeniden işlevlendirilmesi planlanan tarihi yapının, var olduğu toplumsal ve kültürel bağlamda kullanıcılarının güncel istek ve gereksinimlerine uygun olarak uyarlanması, yapının korunması ve sürdürülebilirliği için önem taşımaktadır. Bu projelerde temel sorun, binaya yönelik kullanıcı gereksinimlerinin ve yeni işlevin derinlemesine analiz yapılmadan rastgele belirlenebilmesidir.  Bu soruna çözüm olarak, en uygun stratejiyi bulmak için yeniden kullanıma adaptasyon sürecinde kararlar, bilimsel bir yönteme dayandırılmalıdır. Aksi takdirde, yeniden işlevlendirilen yapı, belli bir süre sonra, sosyal ve ekonomik sorunlar nedeniyle kullanılamaz hale gelebilir (Mısırlısoy & Günçe, 2016). Bu bağlamda, çalışmada, kullanıcı gereksinimlerinin bilimsel olarak belirlenmesinde strateji olarak kullanılan “araştırmaya dayalı tasarım” yaklaşımı incelenmiş; yeniden kullanıma adaptasyon sürecinde araştırmaya dayalı tasarım yaklaşımının uygulandığı proje dersi deneyimi, süreç aşamaları ve proje sonuçları ile paylaşılmıştır. 

Araştırmaya Dayalı Tasarım

Yirmi birinci yüzyılda tasarım, tasarımcının tek başına gerçekleştirdiği bir eylem olmaktan çıkmış; tasarımın son kullanıcılarının da parçası olduğu işbirlikçi bir sürece dönüşmüştür (Arslan, 2006). Tasarım etkinliğinde kullanıcı verileri toplanmakta, işlenmekte ve tasarlanacak bina, ürün, mekan veya hizmet için araştırma sonuçlarına dönüştürülmektedir. Araştırmaya dayalı tasarım (research-based design) yaklaşımı,  kullanıcının tasarım sürecine dahil olması (user involvement) (Oygur & McCoy, 2011), topluluk katılımı (community-involvement), kullanıcı merkezli tasarım (user centered design), kanıta dayalı tasarım (evidence-based design) (Cama, 2009; Vischer, 2008), insan merkezli tasarım (human centered design),  birlikte yaratma (co-creation), hizmet-öğrenme (service-learning) ve katılımcı tasarım (participatory design) (Sanoff, 2006)  da dahil olmak üzere birçok farklı perspektiften incelenmiştir. Bu perspektiflerin tümünü kucaklayan “araştırmaya dayalı tasarım” terimi, bu çalışmada kullanıcı gereksinim ve tercihlerini araştırmak, sentezlemek ve sonuç olarak kullanıcı gereksinimlerine uyan bir tasarım ürünü ortaya koyarak sürdürülebilirliğine hizmet etmek için kullanılan yaklaşımı tanımlayan terim olarak kullanılmaktadır.

Araştırmaya dayalı tasarım terimi, veriye dayalı bir tasarım sürecini ifade eder (Griffin, 2015). Araştırmaya dayalı tasarımda, araştırmacı birincil verileri toplamakta veya kullanıcının gereksinimlerine ulaşmak için ikincil kaynakları kullanmaktadır.  Araştırmacı bu bilgiyi genellikle tasarım ilkeleri şeklinde aktarmakta; tasarımcı bu ilkeleri, senaryolar veya eskizler vasıtasıyla yorumlamaktadır (Sanders, 2002). Okutan (2016)’a göre, kullanıcıların gereksinim ve tercihlerini araştıran bir araştırma grubundan ziyade, tasarımcıların kullanıcılar ile direkt etkileşimde olması, bilgiyi ikincil bir kaynaktan edinmekten daha değerli gözükmektedir. 

Araştırmaya dayalı tasarım yaklaşımı, sürdürülebilirliğinde onu kullanacak kullanıcı faktörünün büyük önem taşıdığı tarihi yapıların yeniden kullanıma adaptasyon sürecinde de etkin biçimde uygulanabilir. Bu bağlamda, bu süreçte potansiyel kullanıcıların “yeni işlev seçimine yönelik ihtiyaçlarının”, “bina programına yönelik gereksinimlerinin” ve “iç mekan tasarımına yönelik tercihlerinin” belirlenmesi amacıyla uygulanan araştırmaya dayalı tasarım yaklaşımı ile yürütülen bir yüksek lisans Proje dersi deneyimi, sonraki başlıkta incelenmiştir. 

Yeniden Kullanıma Adaptasyon Sürecinde Araştırmaya Dayalı Tasarım: İETT Kuvvet Merkezi Örneği 

Yeniden kullanıma adaptasyon sürecinde araştırmaya dayalı tasarım yaklaşımının uygulandığı proje dersi, 2020-2021 güz yarıyılında, İstanbul Üniversitesi Mimarlık Fakültesi İç Mimarlık Yüksek Lisans Programı’nda öğrenim gören 6 yüksek lisans öğrencisi ile pandemi kapsamında alınan tedbirlere bağlı olarak çevrimiçi olarak yürütülmüştür. Proje I dersi, tarihi ve/veya kültürel değer taşıyan bir yapının iç mekan tasarımı çalışmalarının dayandırılacağı kavramsal, kuramsal ve metodolojik yaklaşımın kurgulanması; çalışılacak mekanın tarihi, çevresi, içinde bulunduğu sosyokültürel doku ve kullanıcılarının işlevsel, teknik ve davranışsal gereksinimlerinin araştırılması ve bu veriler ışığında iç mekan tasarım projesinin hazırlanması amacını taşır. Proje konusu, İstanbul Üniversitesi Mimarlık Fakültesi binasının bitişiğinde yer alan ve restorasyon çalışmaları İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından halen yürütülmekte olan eski İETT Troleybüs Kuvvet Merkezi binasının araştırmaya dayalı tasarım yaklaşımı kullanılarak yeniden kullanıma adaptasyon projesinin hazırlanmasıdır. Proje deneyimi, “proje çalışma alanı”, “proje süreci ve araştırma modeli” ve “proje sonuçları” alt başlıkları ile paylaşılmıştır.

Proje Çalışma Alanı: İETT Troleybüs Kuvvet Merkezi

Geçmişte Beyazıt Güç Merkezi olarak adlandırılan İETT Troleybüs Kuvvet Merkezi binası, İstanbul’un Fatih semtinde Prof. Dr. Cavit Orhan Tütengil Sokak üzerinde, İstanbul Üniversitesi Beyazıt Kampüsündeki Mimarlık Fakültesine bitişik konumda yer almaktadır (Görsel 1, 2, 3). Yapının içinde yer aldığı Fatih ilçesinde, 70.000’e yakın öğrencisi (URL-1) bulunan İstanbul Üniversitesinin ilçedeki yaşam ve sosyal hayata verdiği etki önemli bir rol oynamaktadır. Kuvvet Merkezi Binası, elektrikli tramvayların güç merkezi olarak 1912 tarihinde kullanıma açılmış; yapının kullanım alanın yetmemesi gerekçesiyle 1926 yılında genişletilmiştir. 1961 yılında İstanbul’da troleybüs hizmeti verilmeye başlanması ile birlikte Troleybüs Kuvvet Merkezi olarak kullanılmaya başlanmıştır. 1984’te troleybüslerin işletmeden kaldırılması ile bu tarihten itibaren bina kullanıma kapanmıştır (İBB Belediye Arşivi, 2021). 2022 senesi itibariyle, binanın İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından yürütülen restorasyonunun bitmesi planlanmaktadır.

Proje Süreci ve Araştırma Modeli

İstanbul Üniversitesi Mimarlık Fakültesi İç Mimarlık Yüksek Lisans Programında, birinci dönem öğrencileri ile araştırmaya dayalı tasarım yaklaşımı ile yürütülen Proje I dersi, proje konusunun tanıtılması, “tarihi yapılarda yeniden kullanıma adaptasyon” ve “araştırma yöntemleri ve veri toplama araçları” başlıklı bilgilendirme seminerleri ile başlamıştır. Proje çalışma programının belirlenmesini takiben, normal şartlarda çalışma alanına yapılan teknik gezi, pandemi kısıtlamaları nedeniyle, proje yerinin yürütücüler tarafından sağlanan görsel materyali üzerinden sanal olarak gerçekleştirilmiştir. İstanbul’da ikamet eden öğrenciler, fiziksel teknik gezi yapma olanağını elde etmiştir.  Dersin araştırmaya dayalı tasarım sürecinin kavramsal çerçevesi, “tarihi binaya yönelik araştırma”, “binanın potansiyel kullanıcılarına yönelik araştırma” ve “araştırma bulgularının projede tasarım verisi olarak kullanımı” olmak üzere 3 aşama ile çizilmiştir (Görsel 4). Derste, öğrencilerden bu üç basamaklı kurguya uygun olarak araştırma raporlarını oluşturmaları ve raporlanan araştırma bulgularına uygun biçimde İETT Troleybüs Kuvvet Merkezinin iç mekan tasarım projesini hazırlamaları beklenmiştir.

Öğrencilerin ilk sunumu, proje alanı gözlem gezisi, proje alanı ile ilgili görsel, yazılı ve çizili materyal araştırmaları ve arşiv tarama sonuçlarını kapsamaktadır. Bu sunumu takiben, tarihi yapının iç mekan tasarımı için olanak ve kısıt teşkil eden özelliklerinin analizi, projenin potansiyel kullanıcılarının belirlenmesi ve bu kullanıcıların gereksinim ve tercihlerine yönelik kullanıcı araştırması gerçekleştirilmiştir. Öğrenciler, yaptıkları literatür araştırması sonucunda belirledikleri değişkenler ile anketler hazırlayarak potansiyel kullanıcılar ile çevrimiçi olarak paylaşmıştır. Burada en önemli ilk kısıt, dersin COVID-19 pandemisi sürecinde yürütülmesine bağlı olarak, veri toplama sürecinde interaktif yöntemler (yüz yüze anket, gözlem, yüz yüze görüşme vb.) yerine interaktif olmayan yöntemler (çevrimiçi anket, çevrimiçi arşiv taraması vb.) kullanılma zorunluluğudur. İkinci kısıt, dersin toplam süresinin 14 hafta olması ve veri toplama sürecinin de 2 hafta ile sınırlı kalmasına bağlı olarak örneklem sayısının nispeten küçük kalmasıdır. Veri toplama aşamasından sonra veriler analiz edilerek grafikler ile gösterilmiş, bulgular grup olarak tartışılmış, değerlendirilmiş ve raporlanmıştır. Araştırma raporları ve tasarım verilerine göre oluşturulan ön proje çalışmaları ara sunum olarak tüm gruba sunulmuştur. Geri bildirimlere göre yeniden şekillendirilen projeler, dersin ikinci yarısında geliştirilmiş, kesin proje ve detay çalışmaları ile son halini almış ve tasarım sonuçları, “yeni işlev seçimi, işlevsel kurgu, hacimsel kurgu ve strüktürel ve malzeme seçimine dayalı kurgu (Karslı, 2015)” alt başlıkları altında raporlanmıştır. Proje sonuçları, tasarım paftaları ve araştırma raporları ile dersin final tesliminde sunulmuştur. Öğrencilerin proje sonuçları, sonraki alt başlıkta incelenmiştir.

Proje Sonuçları

Proje No 1: Atölye İETT-İstanbul Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yapım Atölyesi (Hande Karabulut)

Proje No 1’de, İETT Kuvvet Merkezi Binası’nın, İstanbul Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’ne olan fiziksel yakınlığı nedeniyle, potansiyel kullanıcılar, fakülte öğrencileri ve öğretim üyeleri olarak belirlenmiştir.  Bu kullanıcılara binanın yeni işlevi, bina programı ve iç mekan tasarımına yönelik sorulardan oluşan çevrimiçi bir anket uygulanmıştır. Veriler analiz edilmiş; değerlendirilmiş ve bulgular tartışılmıştır. Araştırma bulguları ışığında yeni işlev, tasarım stüdyosu dersleri ve workshop çalışmalarında kullanılacak bir “atölye/üretim mekanı” olarak belirlenmiş; bina programı ve plan yerleşimi kararları, araştırma sonuçlarına göre şekillendirilmiştir. Atölyeye giriş, Mimarlık Fakültesi bahçesi ile ortak bahçe duvarı açılarak oluşturulan ortak avludan sağlanmış ve mekan hacimsel olarak 3 kotta kurgulanmıştır. 0.00 kotunda genel kullanıma açık, sık kullanılan birimler (stüdyo, kafeterya, wc); +2.90 kotunda, proje stüdyosundan direkt iletişimin sağlanabildiği 3 boyutlu yazıcı ve lazer kesim alanı ve +7.10 kotunda bireysel çalışma alanları düzenlenmiştir. Kullanıcıların mekanı esnek bir şekilde deneyimleyebilmeleri adına mekanda açık plan yerleşimi uygulanmış; atölye mekanı, araştırma bulgularına uygun olarak hem grup hem de jüri kritiklerinde kullanılmasına imkan verecek şekilde, yarı geçirgen “mesh” bölücülerle bölünmüştür. Çelik taşıyıcı sistem ile kurgulanan asma kat, binanın orijinal hacimsel karakterini bozmamak adına ön cepheye temas etmemektedir. Mekanda kullanılan iç mekan tarzı ve renk tercihleri, araştırma sonucunda kullanıcıların tercih ettiği endüstriyel tarz ve renk paleti seçimi referans alınarak yapılmıştır (Şekil 2, Şekil 3). 

Proje No 2: Üs-İstanbul Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Tasarım Stüdyosu (Orhan Cem Doğan)

Proje No 2’de, potansiyel kullanıcılara yönelik araştırmanın ön hazırlık aşamasında, binanın İstanbul Üniversitesi Mimarlık Fakültesi ile mekansal ilişkisi göz önünde bulundurularak, fakülte bünyesine dahil edilmesi senaryosu benimsenmiştir. Bu ön kabul ile, yapılandırılan çevrimiçi anket, İstanbul Üniversitesi ve diğer Mimarlık Fakültesi öğretim elemanları ve öğrencilerine uygulanmıştır. Araştırma bulgularına göre, en önemli mekansal gereksinimler, tasarım atölyesi, sergi alanı ve kütüphane olarak belirlenmiş; projede bünyesinde bu mekanları barındıran bir tasarım stüdyosu çalışılmıştır.  Binaya giriş, İstanbul Üniversitesi Mimarlık Fakültesi bahçesinden alınarak İETT Troleybüs Kuvvet Merkezi’nin ana kapılarının kullanımı iptal edilmiştir. Projede zemin katta, esnek biçimde tasarlanmış tasarım stüdyoları, bilgisayar destekli tasarım laboratuvarı, kafeterya, sergi alanı ve ıslak hacimler; birinci katta derslik, bilgisayar laboratuvarı ve maket atölyesi ve ikinci katta dijital ve basılı kaynaklara ulaşım imkanı tanıyan bir kütüphane ve serbest çalışma alanı düzenlenmiştir. Projede, girişten itibaren eski mekan deneyiminin devamını sağlamak amacıyla mekan içinde geçirgen bölme elemanları kullanılmıştır. Zemin kattaki, tasarım stüdyosu mekanı, mekanı bölen hareketli seperatörler aracılığı ile üç farklı stüdyonun bu hacim içinde çalışmasına olanak sağlamaktadır. Binada, tasarım dili olarak mekanın geçmişiyle de ilişki kurmaya izin verecek şekilde endüstriyel dil benimsenmiştir (Şekil 4, Şekil 5). 

Proje No 3: Çatı Kuvvet Merkezi-Çalışma ve Sergileme Merkezi (Feyza Aslan)

Proje No 3’de binanın İstanbul Üniversitesi yerleşkesinde bulunmasına bağlı olarak potansiyel kullanıcılar fakülte öğrencileri ve akademisyenler olarak belirlenmiş ve kullanıcıların istek ve gereksinimlerini belirlemeye yönelik bir anket çalışması yapılmıştır. Bulgular ışığında binanın Mimarlık Fakültesi kullanımına yönelik bir “Çalışma ve Sergileme Merkezi” olmasına karar verilmiştir. Projede binanın batı cephesinde bulunan ikincil giriş kapısı, projede ana giriş olarak planlanmış; güney cephesinde bulunan iki ana giriş kapısı, bu kapıların açıldığı mekanın en iyi ışık alan ve çalışmaya en elverişli mekan olması nedeniyle iptal edilmiştir. Yoğun sirkülasyonun ve sosyal alanların yerleşimi giriş kısmında yapılarak çalışma mekanları güney cephede yoğunlaştırılmış, bu sayede kullanıcının mahremiyet, odaklanma, tercihe dayalı sosyalleşme gereksinimlerinin karşılanması hedeflenmiştir. Giriş aksının devamında planlanan dinlenme alanı, kafe, sergileme alanı ve servis birimlerine tek koridordan yönlendirme yapılmıştır. Mekanda bireysel ve grup çalışma alanları çeşitli şekillerde düzenlenerek kullanıcıya alternatif sunmak amaçlanmıştır. Proje alanının hacimsel elverişliliği ve tarihi dokunun okunmasındaki süreklilik gereksinimi, planlama ve tasarımı etkileyen önemli unsurlardandır (Resim 4, Şekil 6).  

Proje No 4: Gençlik Güç Merkezi- İstanbul Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Tasarım Atölyesi (Büşra Türkmen)

Proje No 4’te, binanın İstanbul Üniversitesi bünyesindeki eğitim yapılarıyla olan yakın konumu göz önünde bulundurularak, potansiyel kullanıcılar fakülte öğrencileri ve akademisyenler olarak belirlenmiştir.  Potansiyel kullanıcı hedefi çevresel faktörlere göre belirlendikten sonra kullanıcı istek ve gereksinimlerini öğrenmek amacıyla çevrimiçi bir anket uygulanmıştır. Araştırma bulgularına göre, öğrenciler, çalışma, maket yapma ve dinlenme eylemlerini gerçekleştirebildikleri 24 saat kullanıma açık bir merkez talep etmektedir. Tasarım sürecindeki ilk karar, binanın Prof. Dr. Cavit Orhan Tütengil Sokak’taki iki ana giriş kapısının kapatılarak bina girişinin İstanbul Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’ne ait binaların olduğu ortak alandan sağlanmasıdır. Giriş katında yer alan stüdyolarda hareket edebilen bölücüler kullanılarak gerekli olduğu durumlarda mekanın değiştirilebilmesi hedeflenmiştir. Bu mekan tasarlanırken “Üretken tasarım (Generative design)” yöntemi kullanılarak stüdyo ortamındaki yerleşim varyasyonları program ve parametreler kullanarak hesaplanmıştır. Giriş katta stüdyolara ek olarak, sosyalleşme mekanları, ıslak hacimler, depolama alanları, sergileme alanları ve amfi merdiven sistemi tasarlanmıştır. Binanın üst kotlarında, kullanıcıların talep ettiği bireysel çalışma alanı, maket atölyesi gibi işlevler farklı kat yükseklikleri ile tanımlanmıştır (Resim 5, Resim 6).

Proje No 5: Yenilikçi Öğrenme Merkezi- Ortak Çalışma Alanı (Sultan Elif Yılmaz)

Projede, binanın İstanbul Üniversitesi Beyazıt Kampüsü ile fiziksel yakınlığı düşünülerek, potansiyel kullanıcılar, İstanbul Üniversitesi mensupları ile Nadir Eserler Kütüphanesi ve Merkez Kütüphane kullanıcıları olarak belirlenmiştir. Proje kapsamında yapılan araştırmalar sonucunda elde edilen bulgular, binanın yeniden kullanıma adaptasyonunda kullanıcı senaryoları ve mekânsal kararların geliştirilmesinde belirleyici olmuştur. Elde edilen bulgular ışığında eski İETT Troleybüs Kuvvet Merkezi, bünyesinde ortak, grup ve bireysel çalışma alanları, konferans ve sunum alanı, toplantı alanı, kütüphane, dinlenme alanı ve kafenin yer aldığı bir “Yenilikçi Öğrenme Merkezi” olarak düzenlenmiştir. Binanın ana kapılardan biri giriş olarak belirlenmiş, girişin hemen karşısında bir danışma alanı yerleştirilmiştir. Bankonun karşısında konumlandırılan dairesel strüktür zemin katta bir toplantı çevresi tanımlarken üst katta dijital kütüphane mekanına ev sahipliği yapar. Strüktür aynı zamanda ortak alanlar ile kütüphane ve bireysel çalışma alanlarını birbirine bağlayan merdiveni taşımaktadır. Dairesel strüktür etrafındaki yüksek tavanlı ana mekan, ortak çalışma alanı; daha alçak tavanlı bölüm ise grup çalışma, etkinlik ve sosyal alanlar olarak kurgulanmıştır (Resim 7, Resim 8).

Proje No 6: Troleybüs Kütüphanesi- Gençlik Araştırma Merkezi (Büşra Öner)

Binanın çevresindeki eğitim yapılarının yoğunluğuna bağlı olarak potansiyel kullanıcılar, öğrenciler ve akademisyenler olarak belirlenmiştir. Yürütülen araştırma sonuçlarına göre, İETT Troleybüs Kuvvet Merkezi Binası’nın yeni kullanım amacı “kütüphane ve araştırma merkezi” olarak belirlenmiştir. Projede kütüphane tanımında, kullanıcıların isteklerine paralel olarak iç mekan fonksiyonlarına sergi alanı ve sosyal alanlar eklenmiştir. Binanın ihtiyaç programında, atölye, grup çalışma odaları, bilgisayarlı çalışma alanları ve kütüphane okuma alanları bulunmaktadır. Sirkülasyon kurgusu, kütüphanedeki sessiz ve gürültü mekânlar düşünülerek şekillendirilmiştir. Bu bağlamda giriş katında, danışma, sergi alanı, atölye ve grup çalışma odaları kurgulanmıştır. Giriş katında tavan kotu daha alçak olan kısımda kafe, sosyal alan, ıslak hacim ve teknik hacim yerleştirilmiştir. Yapı kurgusunun temasını oluşturan kütüphane ve bilgisayarlı çalışma üniteleri ise asma katlarda düzenlenerek, sessizlik ve konsantrasyon gerektiren bireysel çalışma görevlerine uygun alanlar oluşturulmuştur (Resim 9, Resim 10).

Sonuç

Sistematik araştırma ve bilimsel kanıtlara dayalı olarak şekillendirilen projeler, bireysel, toplumsal ve küresel ölçekte önemli faydalar sağlamaktadır. Bu çalışma, araştırmaya dayalı tasarım yaklaşımının deneyimlendiği bir proje dersi sürecini paylaşarak yeniden kullanıma adaptasyon projelerinin kullanıcıları ile bütünleşmesi ile sürdürülebilirliğinin güçlendirilmesinde kullanıcı araştırmalarının önemini vurgulamıştır. Çalışmaya konu olan proje dersinde sistematik araştırma süreci, “tarihi binaya yönelik araştırma”, “binanın potansiyel kullanıcılarına yönelik araştırma” ve “araştırma bulgularının projede tasarım verisi olarak kullanımı” olmak üzere 3 aşama ile gerçekleştirilmiştir. Binanın potansiyel kullanıcılarına yönelik araştırmada, potansiyel kullanıcıların “yeni işlev seçimine yönelik ihtiyaçlarının”, “bina programına yönelik gereksinimlerinin” ve “iç mekan tasarımına yönelik tercihlerinin” belirlenmesi amacıyla sistematik bir süreç yürütülmüştür. Yeniden kullanıma adaptasyon projelerinde her bina kendi potansiyel kullanıcıları ile kendi çözüm sürecini tanımlar. Bu çalışma, yeniden kullanıma adaptasyon projelerinde uygulanabilecek araştırma süreci için bir çerçeve sunmakta; araştırma ve uzmanlaşma odaklı lisansüstü proje derslerinin, araştırmaya dayalı tasarım yaklaşımının uygulanması için en verimli ortam olduğunun altını çizmektedir. 

Kaynaklar

1. Arslan, F. (2006). User-centered design criteria in automobile design with a case study of automobile dashboard design, (Master of Science Thesis). Izmir Institute of Technology, Graduate Scholl of Engineering and Sciences, İzmir.
2. Asoobar, N. (2009). A comparative assessment of the design approaches for the conversion of historic residential buildings (Yüksek Lisans Tezi), Eastern Mediterranean University. 
3. Cama, R. (2009). Evidence-based healthcare design. John Wiley & Sons.
4. Elsorady, D.A. (2013). Assessment of the compatibility of new uses for heritage buildings: the example of Alexandria National Museum, Alexandria, Egypt, Journal of Cultural Heritage. http://dx.doi.org/10.1016/j.culher.2013.10.011.
5. Embaby, M.E. (2014). Heritage conservation and architectural education: an educational methodology for design studios, HBRC Journal,  http://dx.doi.org/10.1016/j.hbrcj.2013.12.007.
6. Eyuce, O. & Eyuce, A. (2010). Design education for adaptive reuse. International Journal of Architectural Research, 4/2-3, 419-428.
7. Fisher-Gewirtzman, D. (2016). Adaptive reuse architecture documentation and analysis. Journal of Architectural Engineering Technology, 5(3), 1-8.
8. Griffin, C. (2015). Research-based design as translational research between the academy and practice. In Proceedings of the Architectural Research Centers Consortium (ARCC) Conference, Chicago, IL, April (pp. 6-9).
9. İBB Belediye Arşivi. (2021). (Bilgiler, İETT Kuvvet Merkezi restorasyon çalışmaları sırasında binada  yer alan bilgilendirme panosundan sağlanmıştır.)
10. Karslı, U. T., & Fitoz, İ. (2018). Notes on an Adaptive Reuse Experience in Design Studio. Online Journal of Art and Design, 6(3), 127-142.
11. Karslı, U.T. (2015), İç mimarlıkta bir tasarım problemi olarak yeniden mimari, 1. Ulusal İç Mimari Tasarım Sempozyumu Bildiri Kitabı, 144-150.
12. Kuban, D. (2000). Tarihi çevre korumanın mimarlık boyutu. Istanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
13. Mısırlısoy, D., & Günçe, K. (2016). Adaptive reuse strategies for heritage buildings: A holistic approach. Sustainable Cities and Society, 26, 91-98.
14. Okutan, R. S. (2016). A user-centered approach to green existing buildings: Bilkent University library as a case study (Doctoral Dissertation). İhsan Doğramacı Bilkent University, The Graduate School of Economics and Social Sciences, Ankara.
15. Oygur, I., & McCoy, J. M. (2011). User: Inspiration or constraint?. Journal of Interior Design, 36(3), 1-13.
16. Sanders, E. B. (2002). From user-centered to participatory design approaches. Design and the social sciences: Making connections, 1(8).
17. Sanoff, H. (2006). Multiple views of participatory design. METU Journal of the Faculty of Architecture, 23(2), 131-143.
18. Tapan, M. (2007). Soru ve cevaplarla koruma. Istanbul: TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Yayını. 
19. Vallet, N., Somers, I., & Corthaut, M. (2019). Redesigning Public Libraries in Flanders: Triggering the Societal Context Awareness of Interior Students. Journal of Interior Design, 44(4), 223-240.
20. Vischer, J. C. (2008). Towards a user-centred theory of the built environment. Building research & information, 36(3), 231-240.

URL 1 https://sayilarla.istanbul.edu.tr/#/, erişim 06.02.2022

URL 2 https://www.google.com/maps/@41.0125612,28.9620304,202m/data=!3m1!1e3, erişim 09.02.2022