5 Ağustos 1957’de Tokyo’da doğan Shigeru Ban, yaratıcı ve kültürlü bir ev ortamında büyüdü. Ban’ın ailesi sık sık yenilenen ahşap bir evde yaşıyordu ve genç Ban, marangozların geleneksel işlerine hayranlık duyuyordu. Artan odun parçalarıyla bir şeyler yapmayı severdi ve sonunda marangoz olmak istediğine karar verdi.

1977’de Ban, İngilizce öğrenmek için California’ya taşındı. Eğitimi için o zamanlar yeni kurulan Southern California Institute of Architecture’ı (SCI-Arc) seçti. 1980’de SCI-Arc’taki dördüncü yılını tamamladıktan sonra Cooper Union’a geçiş yaptı. Burada gelecekteki New York ofisi ortağı Dean Maltz ve diğer önemli mimarlar da sınıf arkadaşları arasındaydı. Ricardo Scofidio, Bernard Tschumi ve John Hejduk gibi etkili isimlerin öğrencisi oldu. Son yılından önce, Tokyo’da Arata Isozaki’nin ofisinde çalışmak için izin aldı. Cooper Union’a geri döndü ve 1984’te Mimarlık lisansını aldı.

Ban, 1985’te herhangi bir iş deneyimi olmadan Tokyo’da kendi ofisini kurdu. Ayrıca Axis Gallery’de küratör olarak çalıştı ve burada Emilio Ambasz, Alvar Aalto ve Judith Turner için sergiler tasarladı. Aalto sergisi sırasında, daha sonra imzası haline gelecek olan kağıt tüp yapıları ilk kez geliştirdi. “Curtain Wall House,” “Wall-Less House” ve “Naked House” gibi bir dizi vaka çalışması üzerinden fikirlerini geliştirmeye devam etti.

Ban’ın pratiğinin ayırt edici özelliklerinden biri, mütevazı ve yenilenebilir malzemelerin, özellikle kağıt ve ahşabın, öncü bir şekilde kullanılması olarak öne çıkıyor. Sergi tasarımında atığı azaltma çabası olarak başlayan çalışma, devrim niteliğinde bir taşıyıcı sistem anlayışına dönüşüyor. Geçici afet barınaklarından Yeni Zelanda’daki kalıcı Karton Katedrale kadar, kağıt tüplerle yaptığı işler, ucuz ve geri dönüştürülebilir malzemelerin nasıl zarif ve dayanıklı yapılar oluşturabileceğini gösteriyor.

Ban’ın toplumsal hizmete olan bağlılığı, malzeme yenilikleri kadar temel bir ilke. 1995’te Kobe depremi sonrasında, dünya çapında afet yardımı sağlayan bir STK olan Voluntary Architects’ Network’ü (VAN) kurdu. Shigeru Ban, bir mimarın becerilerinin ayrıcalıklı kesimlere fayda sağlamakla sınırlı olmaması gerektiğine inanıyor. Bu inanç, VAN’ın Ruanda ve Maui’deki mülteciler için kağıt kütük evlerden Ukraynalı mülteciler için mahremiyet bölmelerine kadar 23 ülkede 50’den fazla projeyi tamamlamasına yön verdi.

Ban’ın felsefesi, masif ahşap mimarlığında çığır açan yeniliklere ilham verdi. Biel, İsviçre’deki Swatch ve Omega Kampüsü (2019), dikme-kiriş ve ızgara kabuk (gridshell) yapılarının çeşitli örneklerini sergiliyor. 160.000 fit küp sürdürülebilir kaynaklı İsviçre ahşabıyla inşa edilen bu kampüs, dünyanın en büyük masif ahşap projelerinden birini oluşturuyor. Bu hacimdeki ahşap, İsviçre’de yalnızca 10 saatte yeniden yetişitirilebiliyor ve ülkenin yıllık ahşap üretiminin yalnızca %0,1’ine karşılık geliyor.

Ban’ın çok yönlü ve yenilikçi kariyeri, saygın uluslararası ödüllerle takdir edildi. Bunlar arasında Pritzker Ödülü (2014), Fransa’nın L’Ordre des Arts et des Lettres (2014), Mother Teresa Social Justice Award (2017), Prenses Asturias Concord Ödülü (2022) ve Praemium Imperiale for Architecture (2024) yer alıyor.

Ban, 30 yılı aşkın süredir Harvard, Cornell ve Columbia gibi üniversitelerde yöntemlerini gelecek nesil mimarlarla paylaşan özverili bir eğitimci oldu. Öğrencileri, sıklıkla VAN projelerine dahil ederek uygulamalı yapım süreçleriyle geçlendiriyor ve mimarlığın güçlü bir hizmet biçimi olabileceğini gösteriyor. Shigeru Ban’ın kariyeri, mesleğimizin daha sürdürülebilir ve daha adil bir dünya yaratma potansiyeline güçlü bir hatırlatma niteliği taşıyor.

Not 

1. Bu haber AIA’nın web sitesinde yer alan “Gold Medal Award 2026: Shigeru Ban, Hon. FAIA” başlıklı sayfanın çevirisi ile elde edilmiştir.
   (URL: https://www.aia.org/design-excellence/award-winners/gold-medal-award-2026-shigeru-ban-hon-faia)