Kapak fotoğrafı: Birlik, Üsküp, 27 Aralık 1964

24 Ekim Perşembe günü Salt Galata’da ziyarete açılacak olan Sosyalizme Tercüme başlıklı sergi Salt ve Lumbardhi Vakfı iş birliğinde düzenleniyor. Kosova ve Makedonya odağında, Yugoslavya’da Türkçe konuşan topluluğun az bilinen tarihini ele alan sergi, çok uluslu bir toplumsal bağlamda sosyalist ideolojinin, Yugoslavya’da Türk kimliğinin inşasına ve dönüşümüne etkisini irdeliyor.

Serginin tarihsel kapsamı, Yugoslavya Krallığı’ndaki ezilen Müslüman halktan bir kesimin kurtuluşu sol fikirlerde aradığı 1920 yılından başlıyor. Krallık rejiminin baskısıyla kesintiye uğratılan sosyalist bir gelecek tasavvurunun önünü açan yeni nesil aktivistlerin hikayesinin izini sürüyor. Bu mirasın üzerine inşa edilen sergi, Sosyalist Yugoslavya’nın yeni gerçekliğine açılıyor ve 1980’lerin sonuna uzanıyor.

Söz konusu dönemde Yugoslavya’da Türkçe konuşan topluluk resmi kayıtlara göre nüfusun küçük bir bölümünü oluştursa da, farklı milliyetlere yönelik politikalar Türkçe dilinde faaliyet gösteren gazete, süreli yayın, okul gibi birçok kültürel ve siyasi girişimin kurulmasına olanak verir. Bu oluşumlar arasındaki bağlantılar, milliyetçiliğe yönelik ana akım yaklaşımları tartışmaya açarken Yugoslavya’nın 1990 savaşları sırasında dağılmasıyla pekişen “totaliter” ve “etno-milliyetçi” söylemi çok yönlü bir bakışla sorgulamayı da mümkün kılar.

Sosyalizme Tercüme, özel arşivler ile halk kütüphanelerinde bulunan ve birçoğu ilk kez gün yüzüne çıkarılan tarihi belgeleri içeriyor. Bu malzemeler Mustafa Emin Büyükcoşkun, Yane Calovski, Hana Miletić, Ahmet Öğüt, Fevzi Tüfekçi ve Dilek Winchester’ın üretimleriyle yan yana geliyor. Enternasyonalizm ile dayanışma temelli bir ulusal bilincin inşasını araştıran sergi, Yugoslav sosyalizminin özyönetim ve Bağlantısızlar Hareketi gibi tarihsel açıdan ayırt edici özelliklerinin, Türkçe konuşan topluluğun tahayyül edilme biçimlerini nasıl şekillendirdiğini ortaya koyuyor. Bu karmaşık dinamiklerden doğan yeni kültürel yapıları öne çıkararak güncelliğini bugün de koruyan, özgün bir anlatı kuruyor.

Sezgin Boynik, Tevfik Rada ile Merve Elveren tarafından programlanan ve Lumbardhi Vakfı (Kosova) iş birliğinde gerçekleştirilen Sosyalizme Tercüme, 24 Ekim 2024–23 Şubat 2025 tarihlerinde Salt Galata’da görülebilir. Sergi paralelindeki kamu programları saltonline.org ve Salt’ın sosyal medya kanallarında duyurulacak.

Program: Merve Elveren
Araştırma: Sezgin Boynik, Tevfik Rada (Pykë-Presje)
Sanatçılar: Mustafa Emin Büyükcoşkun, Yane Calovski, Hana Miletić, Ahmet Öğüt, Fevzi Tüfekçi, Dilek Winchester
Sergi Koordinatörü: Sezin Romi
Sergi Tasarımı ve Prodüksiyon: Emirhan Altuner
Editör: Ezgi Yurteri
Grafik Tasarım: Bardhi Haliti
İletişim Tasarımı: Emirhan Altuner, Elif Tuna
Kurulum: Eray Özcan, Burak Bodur, Fiksatif, OCD Museum Works, 3T Reklam
Teşekkürler: Gönül Bektaş; Tacida & Nimetullah Hafız; Altay Suroy; BAL-TAM, Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezi (Prizren); Kuzey Makedonya Sinematek Arşivi; Kuzey Makedonya Cumhuriyeti Müzesi; Devrim Müzesi, Fototek Koleksiyonu, Kosova Müzesi; Makedonya Bilim ve Sanat Akademisi, Tarih Bölümü Arşivi (Üsküp); TÜSTAV (İstanbul); Yugoslavya Müzesi Arşivi (Belgrad)