KHORA Office tarafından SALT bünyesinde tasarlanan kış bahçesi, bir dayanak ve mahsul kaynağı olan toprağın, megapolün en yoğun mahallelerinden birindeki bir binanın dördüncü katına aktarımıyla, önceliğin ve önemin kendi türümüze biçilmediği bir denklemde “Birlikte nasıl var olabiliriz?” sorusunun mütevazı bir tatbikatı olarak ele alınmış.

YAZI: ASLIHAN DEMİRTAŞ, ALİ CİNDORUK

SALT Kış Bahçesi killi toprak, kum, mıcır ve kireçten oluşturulan, katmanlı ve yekpare bir kütle olarak gayretli ve azimli tokmaklama işlemiyle yerinde şekillendirilen, 30 ton ağırlığında ve 15 cm derinliğinde bir platform, onu çerçeveleyen alçak duvarlar ve toprağı çerçeveleyen bitkilerden oluşan kamusal bir mekândır. Bir dayanak ve mahsul kaynağı olan toprağın megapolün en yoğun mahallelerinden birindeki bir yapının dördüncü katına aktarımıyla ortaya çıkan bu ortak zemin, önceliği ve önemi kendi türümüze biçmediğimiz bir denklemde “Birlikte nasıl var olabiliriz?” sorusunun mütevazı bir tatbikatıdır. Toprağı, bir “yetiştirme-gıda üretimi-beslenme” mecrası olmaktan çıkarmayı amaçlayan, merkeze insanı değil insanın toprakla ilişkisini veya insanın topraktan nasıl faydalandığını değil toprağın ta kendisini bir “şey” olarak yerleştiren kış bahçesinde, zeminin periferisinde, kentle toprak arasındaki eşiği yemyeşil bitkiler oluşturur.

Toprakla, bir kent yapısı içerisinde mümkün olan en katkısız ve yalın karşılaşma alanı olarak SALT Kış Bahçesi’nde, teknolojik müdahale ve endüstriyel altyapı gereksinimini minimumda tutarak, dayanıklı ve kamusal alanın getirdiği yüksek trafiği karşılayabilecek dayanıklılığı sağlayabilmek için sıkıştırılmış toprak yöntemi kullanılmıştır. Sıkıştırılmış toprak, kalıp içerisine yığılan toprak karışımının elle tokmaklanarak şekillendirilmesinden ibaret olan, Neolitik çağdan beri kullanılan bir yapı yapma pratiğidir. İstanbul’dan temin edilen toprak ile kireç, kum ve mıcır ile yerinde harmanlanarak 10 haftaya yayılan bir süreçle şekillendirildikten sonra, zeminin periferisindeki bitkilerin bir kısmı İstanbul Üniversitesi Alfred Heilbronn Botanik Bahçesi, Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesi’nden emanet olarak alınmıştır.

SALT Kış Bahçesi’nin devamında yer alan ofisler, misafir araştırmacılar için tasarlanmış yarı kamusal mekânlardır. Kış Bahçesi’nde de kendini gösteren robotik kesim ile XPS (ekstrüzyonla imal edilen polistiren köpük) malzemesinden üretilen ve “phyllotaxis” prensibine dayalı geometrik ve floral motifler ofis mekânlarında koridor, tavan ve çeşitli yüzeylerde varyasyonlarla tekrar eder. Bu motifler modern öncesi dönem yapılarında neredeyse mutlaka var olan, Antik Yunan’da Korint kolonlar üzerindeki akantus yapraklarına kadar uzanan bir gelenek olarak doğa referanslı süslemelerle (ornament) bir akrabalık kurar.

Misafir odaları her gelen araştırmacının kendine özgü çalışma biçimlerine cevap verebilmek niyetiyle esneklik içeren bir sistemle tasarlanmıştır. Amerika’da bulunan Shakers kültürünün ürettiği duvara asarak saklama prensibine dayalı mekânlara atıfta bulunan bu düzenek ile duvarlara monte edilmiş çift sıra gürgen çubuklara masalar, sandalyeler, tabureler ve her türlü kişisel eşya ortadan kalkabiliyor, zemin boşalabiliyor, mekânın düzeni değişebiliyor. Mobilyaların seçiminde ve tasarımında vernaküler ürünlere yer verilirken herkes tarafından kullanılan, gündelik kullanımda muazzam bir yayılım gösteren bu ürünlere müelliflik iddiasıyla yaklaşmak ve üretim sürecini değiştirmek, yeniden tasarlamak yerine üretim sürecinin bir parçası olmak iddiasıyla Tahtakale’den bir üreticiden temin edilen gürgen mobilyalar için varyasyon ve tadilat talep edilmiş, yeni çıkan ürünler hayatın içerisine proje sonrasında anonim bir şekilde karışmıştır.