Mert Uslu Mimarlık tasarımı Pako Sokak Hayvanları Sosyal Yaşam Kampüsü; yeterli mekansal büyüklükler, doğal ışık ve havalandırma, cephelerde yeşil ve mavi şeffaf elemanların kullanılması gibi köpeklerin sağlıklı ve konforlu biçimde yaşamını sürdürebilecekleri psikolojik rehabilitasyonlarına yardımcı olabilecek bir barınma mekanı kurgusuna sahip.

Sokak hayvanlarına ilişkin Türkiye’de yürütülen uygulamalar, sahipsiz, yaralı, hasta, engelli ya da bakıma muhtaç hayvanların tedavi ve rehabilite etme amacıyla alınarak gerekli hizmetin verilmesi ve bu hizmetler sonunda doğal çevrelerine bırakılmaları üzerine kurulu. Bu sebeple sokak hayvanlarına yönelik uyutma işleminin aksine tedavi ve rehabilitasyona ihtiyaç duyan hayvanların sorunlarının giderilmesi olgusu, söz konusu işlevlere hizmet eden mekanları zorunlu kılıyor. Bu amaçla; İzmir Büyükşehir Belediyesi bünyesinde sokak köpeklerine ilişkin olarak gerçekleştirilmesi hedeflenen geçici bakımevi, ölçeği gereği kentsel dokuda bir ilk olma özelliği barındırmaktadır. İzmir’in Bornova İlçesi, Gökdere mevkiinde açık ve kapalı alanlarıyla birlikte yaklaşık 110.000 m²’lik bir alanda uygulanması öngörülen projede, köpek ve insan etkileşiminin ön plana çıkarıldığı mekansal bir kurgu ile sahiplen(dir)me teması vurgulanmaktadır.

Bir kent sorunsalı olarak beliren sahipsiz sokak hayvanları meselesi, günümüzde kentsel alanda pek çok problemi beraberinde getirmekle kalmayıp, kentli ve kent yönetimleri arasında gerilimleri de doğurabiliyor. Bu sebeple kentsel dokuda var olan sahipsiz ve/veya bakıma muhtaç köpeklerin kent merkezlerinden nasıl uzaklaştırılacağı ve böyle bir uygulamada köpekleri bekleyen sürecin ne gibi riskler taşıyacağı sorunsalı, çoğunlukla bir takım belirsizlikleri ve çözümsüzlükleri ve hatta bazen olası yanlış uygulamaları da beraberinde getiriyor. Tüm bu belirsizlikler ve negatif etki yaratabilecek uygulamaların bertaraf edilebilmesi amacıyla, sadece geçici bakımevi işlevi ile değil, aynı zamanda bir rehabilitasyon merkezi olma potansiyeliyle öne çıkan projenin insan-köpek etkileşimini esas alarak karşılıklı bir rehabilitasyon amacı güttüğü belirtiliyor. Bu doğrultuda insan-hayvan etkileşiminin özellikle çocuklar üzerindeki yapıcı etkisi de düşünüldüğünde, Gökdere Köpek Rehabilitasyon ve Sahiplendirme Merkezi’nin aileler için boş zaman etkinliğine alternatif bir alan yaratması öngörülüyor. Söz konusu bu öngörü, insan-köpek etkileşimine izin veren bir tasarım kurgusunun oluşmasına zemin hazırlamış. Sokakta yaşayan köpeklerin rehabilitasyonları yapıldıktan sonra sahiplenilmedikleri takdirde, yaşadıkları yere dönmeleri ve ihtiyaç duyulduğunda tekrar tedavi edilmesi sürecin bir parçası.

Tasarım alanının kuzey ve güney ucuna yerleşen barınma mekanları, merkezlerinde yer alan ve içerisinde idari birimler, yavrulu veya yavru köpeklere ilişkin birimler ve amfiyi kapsayan ortak bir açık alan ile birbirinden ayrılıyor. Alanın doğusunda; veterinerlik hizmet birimleri, saldırgan köpek ve karantina bölümü konumlanıyor. Projenin temelini oluşturan barınma mekanları, köpeğin sağlıklı ve konforlu biçimde yaşamını sürdürebilmesi amacıyla yeşil alan ve yumuşak (toprak) zemin ile desteklenmiş ve günümüzde birçok bakımevinde sorun olarak beliren hijyen, güvenlik, erişim ve yeşil alan kısıtı gibi faktörlerden kaynaklanan olumsuzluklar minimize edilmiş. Çoğunlukla bakımevlerinde rastlanan yeşil alan yetersizliği köpek davranışlarına olumsuz etki ettiğinden proje kapsamında tasarım alanının yeşil doku ile entegrasyonu kuvvetlendirilmiş. Böylece köpekler doğal çevre ile bütünleşik bir yapılı çevre içerisinde yer alabilecekler. Bununla birlikte günümüz bakımevlerinin mevcut sorunsallarından biri de kuşkusuz barınma birimlerinin tasarlanma biçimleri. Nitekim konforlu yaşama standartlarını içeren barınma mekanlarında yer alan köpeklerin davranışlarının da olumlu yönde gelişeceği belirtilmelidir. Bu doğrultuda şekillenen barınma mekanı kurgusu; yeterli mekansal büyüklükler, doğal ışık ve havalandırma, otomatik sulama sistemi, iç mekanda yumuşak (toprak) zemin, cephelerde yeşil ve mavi şeffaf elemanların kullanılması gibi tasarım kararları esas alınarak biçimlendirilmiştir. Özellikle cephede doğal çevreye referans veren mavi ve yeşil renk olgusunun iç mekanda yaratacağı görsel etkinin köpek davranışları üzerinde olumlu etkiler bırakabileceği öngörülmektedir. Ayrıca barınma mekanlarını sirkülasyon aksından ayıran tel kafes cepheler köpeklerin birbirleriyle ve ziyaretçilerle olan görsel bağını pekiştirecek.

Kullanıcı–mekan kalitesi bağlamında ele alındığında; sadece köpeklere yönelik değil aynı zamanda bu mekanda yer alacak personele ilişkin konfor koşullarının da oluşturulması gerekmektedir. Özellikle köpeklerin gündelik ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlayacak personelin barınma mekanlarına güvenlikli giriş ve çıkışının sağlanabilmesi maksadıyla, giriş alanı iki ayrı bölüm olarak tasarlanmış. Ayrıca idari birimleri kapsayan yapılar, barınma mekanlarından koparılıp eğime yaslandırılarak personelin gün içerisinde var olan gürültü faktöründen olumsuz etkilenme durumunun azaltılması amaçlanmış. İdari birimlerin yer aldığı alanda eğitim amaçlı seminer ve atölye çalışmalarına ilişkin mekanlar tasarlanmış ve özellikle söz konusu bu mekanlarda köpek sahiplenme ve bakımına yönelik bilgilendirmelerin yapılabilmesi öngörülmüş. Bu kapsamda eğitim kurumlarıyla yapılacak işbirliği doğrultusunda, öğrencilerin söz konusu bu mekanlarda düzenlenecek atölye ve seminerlere katılabilmeleri sağlanacak ve böylece tasarım alanının kullanım sürekliliği arttırılacak. Ayrıca engelli bireylerin öğrenim gördüğü özel eğitim kurumları da bu işbirliği içerisinde insan-köpek etkileşiminden faydalanarak eğitim verdiği engelli bireylerin rehabilitasyonuna katkı sağlayabilecek. Amfinin doğu kanadına konumlanan yavrulu köpekler ve cins köpekler için ayrılan blokta yer alan yarı açık alana, hem üst örtü hem de sergi elemanı olarak hizmet eden brüt beton duvarlar eklemlenmiş. Sergi işlevli söz konusu bu duvarlarda köpeklere ilişkin bilgilere yer verilmektedir. Böylece ziyaretçilerin bu bölümü gezerken sahiplenmek istedikleri köpeklerin fiziksel ve davranışsal özelliklerine ilişkin fikir sahibi olabilmeleri sağlanacak. Bununla birlikte alanın merkezinde kurgulanan amfi ile de ziyaret ve sahiplenme amacıyla gelen kullanıcılara yönelik sahiplenmek istedikleri köpeklerle vakit geçirebilecekleri ve böylece karşılıklı etkileşimin pekiştirilebileceği bir alan yaratılmış.

Tüm bu veriler doğrultusunda tasarlanan ve uygulanması öngörülen Gökdere Köpek Rehabilitasyon ve Sahiplendirme Merkezi ile kent genelindeki sahipsiz, yaralı, hasta, engelli ya da bakıma muhtaç köpeklerin doğal çevre ile bütünleşik konforlu yaşam alanlarında tedavi ve rehabilite edildikten sonra alındıkları kentsel ortama bırakılması hedeflenmekte ve söz konusu merkezin bundan sonraki uygulamalara örnek teşkil etmesi amaçlanıyor.