Anadolu’nun birçok yöresinde yer almış olan Roma villalarının hemen hepsinin üst yapıları zaman içinde yok olmuş olsa da temel ve zemin düzeyi zamanla sürüklenen birikintilerle örtülmüş ve bir bakıma, yüzlerce yıllık uyku içinde çağımıza erişmişlerdir. Bugün yeni inşaat kazıları sırasında ortaya çıkan tarihi miras hem ekonomik hem de teknik zorunluluklarla karşılaşmaktadır. Birçok başka etmenlerden de etkilenerek iyice zorlaşan koruma ancak kültür ve tarih bilinci ile etik değerlerle gerçekleşebilmektedir. Son yıllarda, çağdaş yapı üretimi süreci içinde gerçekleşen iki olağanüstü koruma projelerinden Bodrum Müze Otel (Amerikan Hastanesi) ve Hatay Müze Otel tarih mirasının geleceği için çok yüreklendirici örneklerdir.

Bodrum Amerikan Hastanesi, şimdi üst yapı kesimi yok olmuş, zemin düzeyi ile var olan, halen otobüs parkı olarak kullanılan Mars Tapınağı’nın eteklerinde yer almaktadır. Bu alanın Roma Devri seçkinlerinin villalarının yer aldığı geniş bir alan olduğu bilinmektedir. Birçok yeni yapının temellerinde ortaya çıkan ve ne yazık ki korunamayan eserler bilinir. Bu alanda yer alan kalıntılar halen izlenebileceği gibi çarşı yapısının (stoa) izleri oradadır. Önceki adı “Bodrum Özel” olan hastane yapısının Vehbi Koç Vakfı tarafından satın alındıktan sonra, gerekli olan genişleme gerçekleşirken, iki metre kadar derinlikte bulunan VI. yüzyıl Roma dönemi villanın zeminindeki mozaik kalıntılarının bambaşka bir değer olarak ele alınmış olması, çok önemli bir girişimdir. Oysa, çok yakın tarihimizde bile kültür değerlerine olan kaygısızlığın ve yapılan tahribatın gözlemleri acı acı anılmaktadır. Hastanenin yeni sahibi Vehbi Koç Vakfı gereksindiği yeni yapı eklemelerinde, yüzyılların getirdiği birikintilerle dolmuş zeminin derininde çok güzel bir villanın alt kat duvarlarını, alt yapı öğeleri ve en önemlisi zeminleri mozaikle bezenmiş bir villanın altı odasını keşfeder ve korumaya karar verir. Roma devri seçkinlerinin villalarının zeminlerini halı ya da kilim yerine özenle işlenmiş, genellikle doğadan esinlenmelerle biçimlenen mozaik dokusu ile kapladığı bilinir. Burada bulunan mozaikler ve zemin duvarları, doğal nedenlerle gelen birikintilerle örtülmüş olduğu için çok iyi durumdadır.

Özenle ortaya çıkarılıp, korumaya alınan kalıntılar, toplam altı mekandır. Elde bulunmuş bir belge olmadığı için mekanlar yerdeki mozaik betimlemeler ile “geyikli, keçili, kuşlu” nitelemelerle tanımlanmaktadır. Üzerinde ilgiyle yürünebilen camlarla örtülmüş alan, özenle gerçekleşmiş aydınlatma sayesinde hastaneye adını verecek denli bir kültür şöleni oluşturmuştur. Hemen yanıbaşındaki sıradan kafe de, hem personel hem de hasta yakınlarının hastane dışında dinlenmelerini bir tarih kucaklaması çerçevesinde ağırlamaktadır. Orada içilen çay, kahve ya da yenilen bir sandviç, çevrede hemen aşağıda var olan tarih ortamında ayrıcalıklı bir deneyim olmaktadır. Bu ortam son iki yılın Covid nedeni ile yıldırıcı hastane ortamında personel, hasta yakınları ve poliklinik ziyaretçileri için dinlendirici bir ortam olmuştur.

Son birkaç yıl içinde, sevilen tatil ve kültür kenti Bodrum’da Myndos Kapısı, Mozole, Antik Tiyatro ve Bodrum Kalesi gibi büyük ve çok ilgi çekici tarihsel ve arkeolojik ortam içinde, yepyeni bir ilgi odağı olan “Müze Hastane” artık Bodrum severlerin kültürel gündeminde önemli bir değer olmuştur. Bodrum’un Roma geçmişinin izleneceği, alçak gönüllü ama özenle sergilenen ve benzeri olmayan önemli mimarlık mirası alanı olarak kent tarihi içinde yerini almıştır. Umudumuz Müze Hastane’nin güneyinden geçen Mars Tapınağı Caddesi’nin ötesindeki, altında villaların zeminlerinin gömülü olduğu bilinen, geniş alanın da kazılıp tarihe ve topluma kazandırılmasıdır. 

Hastane yönetimi iç mekanlar duvarlarında olması gereken sanat yapıtları olarak, bu Roma mozaiklerinin fotobloklarını sergilemekte ve sahiplendikleri bu değerleri hastane yaşam ortamı içinde topluma gururla sunmaktadırlar.  

Bodrum projesinin yanında bir “mega” proje olan Hatay Müze Oteli eriştiği kapsamla, tarihe saygı konusunda belki de Dünya’nın en önemli çağdaş yapı ve arkeoloji mirası etkileşimin örneğidir. Hatay’da bir otel gerçekleştirme çabasının önünü alan arkelojik buluntunun kucaklanması, ileride burada paylaşmamız gereken bir başka olumlu katkıdır.