Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ile Japon Hükümeti, yıkıcı Şubat depremlerinde en ağır yıkıma uğrayan illerden ikisi olan Hatay ve Kahramanmaraş’ta son teknoloji enkaz dönüştürme tesisleri kurmaya yönelik 130,6 milyon TL’lik (700 milyon Japon Yeni) anlaşmayı bugün imzaladı. Afet 50.700’ü aşkın insanın ölümüne, 313.000’i aşkın binanın yıkılmasına yol açmış, geride çökmüş beton levhalar ve bükülmüş inşaat çeliğiyle dolu, iç karartıcı yığınlar bırakmıştı. Depremden etkilenen bölgede kurulacak ve türünün ilk örneği olacak yeni tesisler, asbest gibi tehlikeli atıkları enkazdan giderecek, hurda metal ve diğer geri dönüştürülebilir malzemeleri ayrıştıracak, döşeme ve yapı malzemesi olarak yeniden kullanılmak üzere enkazdaki beton parçalarını öğütecek.

UNDP Türkiye Mukim Temsilcisi Louisa Vinton “Tıpkı can kayıplarında olduğu gibi, bu dehşetli afetin yarattığı enkazın hacmini de, insan havsalası almıyor. İşte bu nedenle, Türk ortaklarımızın bu enkaz dağlarını ekolojik biçimde yönetebilmesi için sağladıkları finansman, uzmanlık ve teknoloji için Japonya’ya minnettarız.” dedi.

“İyi dost kara günde belli olur.” diyen Japonya’nın Ankara Büyükelçisi Takahiko Katsumata ise sözlerini şöyle sürdürdü: “Şubat ayında Türkiye’nin güneydoğusunda meydana gelen depremlerin ardından Japonya, arama-kurtarma operasyonları da dahil olmak üzere çeşitli şekillerde yardım sağladı ve bu yardımlarını sürdürmeyi planlıyor. Eşi benzeri görülmemiş bu depreme yönelik destek ve yeniden inşa çabalarının ikili ilişkilerimizi daha da güçlendirdiğine inanıyorum.”

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürü Recep Akdeniz, “Depremlerden bu yana Hükümet, bölgede hayatın normale dönmesi ve halkımızın yaralarının bir an önce sarılması için tüm imkanlarını seferber etti. Benzeri görülmemiş felaketlerin neden olduğu enkaz atıklarının geri dönüşümü için mümkün olduğunca gerekli desteği sağlamak için çabalarımızı sürdürüyoruz. Bu nedenle, güvenli ve çevresel önlemler doğrultusunda yapılacak geri dönüşüm için iki model tesis kurma konusundaki desteklerinden dolayı Japonya ve UNDP’ye özellikle teşekkür ediyoruz.” dedi.

Depremin olduğu yer (yıl)	Enkaz (ton)
Türkiye (1999)	13 milyon
Nepal (2014)	14 milyon
Çin (2004)	20 milyon
Japonya (2011)	31 milyon
Haiti (2010)	23-60 milyon
Türkiye (2023)	200 milyon

UNDP’nin tahminlerine göre, deprem bölgesinde binaların yıkılmasıyla ortaya çıkan enkaz miktarı, dünyada daha önceki doğal afetlerin neredeyse tümünü gölgede bırakıyor. Ağırlık olarak 200 milyon tondan ve hacim olarak 100 milyon metreküpten fazla olan bu enkaz, bir metre yüksekliğinde moloz tabakası biçiminde yayıldığında ABD’nin New York şehrindeki Manhattan adasını iki kez kaplıyor. Karşılaştırma örneği olarak, Japonya’da 2011 yılında meydana gelen deprem ve tsunami toplam 31 milyon ton enkaz yaratmıştı.

Önceki afetlerden edinilen deneyimler, bina enkazının yüzde 90’ına varan miktarının geri dönüştürülebileceğini gösteriyor. Japonya, yıkıcı 2011 deprem ve tsunamisinden geriye kalan enkazın yüzde 81’ini geri dönüştürmeyi başardı. Vinton “Ne kadar çabuk başlarsak o kadar iyi. Geri dönüştürülen enkaz, bizi bekleyen devasa yeniden inşa çalışmaları için hayati önem taşıyan hammadde işlevini görebilir. Beklemeye devam edersek, molozların uygunsuz yerlere gitme riski daha da büyüyecektir.” dedi.

Depremlerden sonra yüzbinlerce kamyon dolusu enkaz, kent merkezlerinden geçici depolama sahalarına nakledildi ve bu sahalarda inşaat çelikleri beton atıklardan ayrıldı. Ne yazık ki, meydana gelen birtakım izinsiz atık dökme olayları insan yerleşim yerleri, tarım arazileri ve hassas ekosistemlere tehdit oluşturabilecek düzeyde. Ayrıca, tehlikeli atıkların yönetiminde daha dikkatli olunması gerektiğine dair görüşler mevcut.

Projenin ilk adımında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın mevcut depolama sahalarının haritasını çıkarma ve düzensiz dökme nedeniyle oluşmuş olabilecek “aşırı kirlenmiş noktaları” tespit etmesine yardım edilecek. Sonraki adımda, deprem enkazı yönetim stratejisi ve uygulama planı hazırlanacak. Japonya’nın sağladığı fon kullanılarak, endüstriyel ölçekte öğütücüler, manyetik ayrıştırıcılar ve kayışlı konveyörlerle donatılmış büyük çaplı iki geri dönüştürme tesisi inşa edilecek; ayrıca, daha küçük depolama sahalarındaki enkazı işlemek için mobil öğütücüler gönderilecek. Bu süreçte görev alacak operatörler, teknisyenler ve yöneticilere eğitim verilecek. Ayrıca, enkaz geri dönüştürmeyi teşvik etmek, yerleşim yerleri, su kaynakları, tarım arazileri veya koruma altındaki sahalara kontrolsüz atık dökmekten vazgeçirmek amacıyla, belediye görevlileri, toplum liderleri ve sivil toplum aktivistlerine çevre dostu temizleme uygulamaları hakkında bilgi verilecek.

Japonya, devam eden bir UNDP projesindeki 417.000 ABD Doları tutarındaki fonun, Hatay iline acilen ihtiyaç duyulan atık yönetim ekipmanı ve malzemelerinin sağlanması için UNDP tarafından yeniden yönlendirilmesine izin vererek deprem yardımlarına katkıda bulunmuştu.

Japonya ayrıca, 2022 yılında UNDP’nin dünya genelindeki en büyük donörü oldu. Japonya son beş yılda, Türkiye’de daha iyi geçim kaynakları, insan hakları ve çevre korumaya adanmış UNDP girişimlerine 6,7 milyon ABD Dolarını aşkın katkıda bulundu.