TEN imzalı, Bosna Hersek’te yer alan House For Five Women, savaş, şiddet ve sosyal adaletsizlikten kurtulan kadınlar için birlikte barınma mekanı sağlarken, aynı zamanda açıklığı ve iş birliğini öne çıkaran tasarım süreci ile yeni bir konut modeli üretmeyi amaçlıyor.

House For Five Women, savaş, şiddet ve sosyal adaletsizlikten kurtulan kadınlara barınma imkanı sağlıyor. Bosna Hersek’in küçük bir kasabası olan Gradačac yakınlarındaki kırsal alanda yer alan proje; bakım, karşılıklı destek ve toplum katılımı için bir model sunuyor. Ev, bireylerin en iyi kendi kaderlerini tayin ederek ve ortak sorumlulukla birlikte büyüyüp yaşayabileceği fikrine dayanıyor. Proje, kuralcı çözümlerin ötesine geçmeyi amaçlıyor. Tüm ayrıntıları dikte etmeden, çevresine kök salmış bir kültürü teşvik ediyor. Bu projenin değeri, açık, son derece iş birlikçi ve amaca yönelik bir tasarım sürecinden kaynaklanıyor. Mimari, iş birliğine dayalı alışverişi kolaylaştırıyor ve sanatsal bilgiyi disiplinler arası bir düzeni mümkün hale getirerek tasarımla bütünleştiriyor. Bu yaklaşım, belirli bir estetiğin rafine edilmesinin ötesine geçerek bir keşif estetiği geliştiriyor. Yapı, sakinlerini mekanı yaşamaya ve uyarlamaya teşvik edecek şekilde tasarlanmış. Bireysel ihtiyaçların kabulü, karşılıklı destek ve her kadının kişisel tarihinin kabulü ile birleşerek burayı ev olarak adlandırabilecekleri bir yer haline getiriyor.

Proje, Hazima Smajlović’in kişisel deneyimlerinin TEN, Sınır Tanımayan Mühendisler STK’sı, Vive Žene STK’sı, Gradačac Belediyesi ve çok sayıda bireysel katılımcı arasında yedi yıllık bir iş birliğine ilham vermesiyle başlamış. Proje için kaynaklar toplanmış, bağışlanmış ve zaman içinde çok sayıda bireysel katkı ile güvence altına alınmış. Proje ekibi bu kaynakları yıllık raporlar ve hesap verebilir bir proje komitesi tarafından alınan kararlar aracılığıyla şeffaf bir şekilde yönetmiş. Projenin gereksinimlerini ve eldeki kaynakları tam olarak anlamak, tasarım sürecinin ilk adımını oluşturuyor.

Yerel metal işçileri, marangozlar, araba boyacıları, halı tamircileri ve diğer yetenekli kişilerle iş birliği, dayanışma ve görünürlük kültürü oluşturmanın yanı sıra projenin sınırlarını tanımlamak için de çok önemli bir konu olarak belirtiliyor. Bina, inşası sayesinde yerel bağlamında kök salmış, ancak etkisi daha geniş bir topluluğa yayılmış. Burada tasarım, hayati ihtiyaç sahiplerine yanıt veren alanlar yaratarak sosyal değişim için bir araç olarak hizmet ediyor.

TEN ile yakın iş birliği içinde çalışan peyzaj mimarı Daniel Ganz, ağaçlar dikerek, araziyle ilgilenerek ve verimli bir gıda bahçesi için bir düzen geliştirerek binayı çevresiyle bütünleştirmiş. Sanatçı Shirana Shahbazi malzeme ve renklerle çalışarak cepheyi ve iç mekanı dinamik bir görsel ekrana, görünümü sürekli değişen bir goblene dönüştürmüş. Cephe panellerinin renklendirilmesi ve düzenlenmesi yerinde ve yakındaki bir araba boyacısının atölyesinde yapılmış ve tipik bir araç tamir servisi bir tür sanat stüdyosuna dönüştürülmüş. Evsel unsurların tekrarıyla çalışan ve bunları tasarım çabalarıyla birleştiren proje, yeni bir ev tipi yaratmayı amaçlıyor.

Yola doğru açılabilen yirmi kapılı geniş cephe, evi ulaşılabilir ve davetkar kılıyor. Tamamen açıldığında, bu kapılar manzarayı iç mekana taşıyan 25 metre uzunluğunda bir eşik oluşturuyor. Bu özellikler, sakinleri için yeni evin görünürlüğünü savunan, değerlerini vurgulayan bir yer olan beklenmedik yan yana gelişler yaratıyor. Cephe tasarımı eve sıradışı, alışıldık konutlardan farklı bir karakter kazandırarak herkese sıcak bir karşılama sunuyor.

Yerleşim planı hem mahremiyeti hem de ortak deneyimleri destekliyor; zemin katta özel odalar, ortak bir yaşam alanı ve hizmet odaları bulunuyor. Beş özel odanın her biri cömert, eşit büyüklükte ve benzer şekilde konumlandırılmış ve boyutlandırılmış. Bağımsızlığı sağlamak için dolaplar ve bağımsız mini mutfaklarla donatılmış. Güneye bakan duvar boyunca on adet çift kapının bulunması, tipik oda erişimini bir iç sokağa dönüştürerek bağlantıyı teşvik ediyor. Yaklaşık 90 m2’lik ortak alan, bireylerin bağımsız olarak karşılayabileceğinden daha büyük ve ortak katılım gerektiriyor; böylece kolektif yaşam fikrini güçlendiriyor. Bu alan, yaz aylarında gölge sağlayan ve derinlik yaratan, saçak altındaki alanlara dair algıyı genişletiyor. İç ve dış mekan arasında yer alan bu gündelik oda tipi, gıda işleme ve sosyal etkileşim alanı olarak işlev görüyor. Üç tarafı açık olan ve özel alanları geniş ortak alanlardan ayıran bir tavan penceresine sahip olan bu alan mutfak, karşılama alanı, çalışma alanı ve oturma odası olarak hizmet veriyor. Zemindeki iki hizmet odası betondan inşa edilmiş ve bahçecilik için doğrudan erişim sağlayan küçük kapılarla peyzaja bağlanan büyük tuvaletler içeriyor.

Ortak alanın üzerinde 26 metre uzunluğunda çok işlevli bir oda yer alıyor ve bu oda kırsal depolamanın geleneksel tipolojisinden esinlenerek tasarlanmış. Bir “uzay çatı” olarak inşa edilen ve dış kısmı metal panellerle, iç kısmı ise ahşapla kaplanan bu yapı, gerektiğinde hem göze çarpıyor hem de gözlerden uzak tutulabiliyor. Bu çok yönlü oda, yiyecek depolamadan ziyaretçileri ağırlamaya kadar çeşitli mevsimsel faaliyetleri barındırıyor. Yalnızca kuzeye bakan bir dizi hareketli panel aracılığıyla açılabiliyor.

Yüzeyler, burada yaşayan kadınların dayanıklılığını ve potansiyelini yansıtan sağlam ve anlaşılır bir karaktere sahip. Bu, konforu radikal bir şekilde yeniden düşünmeye odaklanan bir mimari yaklaşımı yansıtıyor. Ortak alanların alışılmadık boyutları, alanın tüm sakinlerin ortak isteklerine göre ya da en azından rızalarına saygı gösterilerek kullanılmasını sağlıyor. Ortak oda boyutları, tipik konut standartlarını kolektif yaşam için uygun olan daha cömert bir modele doğru genişletiyor. Yeterli yüzey alanı ve malzemeyle çalışarak mevcut alanı artıran tasarım, bir ihtişam duygusu yaratarak bölgede yeni bir hane tipi potansiyelini vurguluyor.

Kalış süreleri tamamen kendi tercihlerine göre belirlenen kadınlar, bitişikteki tarım arazisini işlemeye teşvik edilerek araziyi bağımsızlıklarını pekiştiren üretken bir alana dönüştürüyor. Eğitimli bir bakıcının idari desteğiyle kadınlar, House For Five Women projesini her yeni bölümde gelişen ve büyüyen canlı, yaşayan bir topluluğa dönüştürüyor. Evin tamamlanması projenin sonunu değil, birlikte yaşamın başlangıcını işaret ediyor. Proje ekibi, binanın bakımından sorumlu olan ve sakinlerinin ihtiyaçlarına uyum sağlamaya devam etmesini sağlayan Naš Izvor adlı STK aracılığıyla aktif olarak sürece dahil olmaya devam ediyor.

Proje, geleneksel kontrol, tamamlanma ve faydacılık beklentilerine meydan okuyor. Bunun yerine, ham alanı büyüme, adaptasyon ve yeniden yapılandırma için bir platform olarak benimsiyor. Tasarım, farklı perspektifleri entegre ederek mimariyi bağlantı ve karşılıklı olarak dayanışma için bir ortama dönüştürüyor ve sakinleriyle birlikte gelişen canlı bir çerçeve yaratıyor.

House For Five Women projesinin tasarım süreci, beklenmedik şeylerden alınan ortak zevkle karakterize edilen yansıtıcı, eleştirel ve yaratıcı bir arayış içeriyor. Bu tür yaratıcı ortaklıklar, izole bilgi alanları arasında köprü kurma, ortak zemin oluşturma, ideolojik uçları yumuşatma ve insanları ortak değerler etrafında bir araya getirme potansiyeline sahip. Tasarım, sosyal etkiye ve kolektif refaha öncelik veren öznelerarasılığı ve kültürel esnekliği teşvik etmedeki değerini ortaya koyabilir. Bu, yeni bir tür tasarım enstitüsünü temsil ediyor ve TEN’in faaliyet gösterdiği alan ile uyum gösteriyor.