Bu kısa yazıda biraz sarı ırkı gündeme getirmek istiyorum. Nostradamus “Bir gün sarı ırk dünyaya egemen olacak!” demiş. Sanırım, o gün yaklaşıyor. Sarı ırkın ürettiği arabalar yok satıyor. Çin, en pahalı ve gösterişli binalarla dolup taşıyor (Resimler 1-8). Ama ArchDaily, Dezeen Daily, Archinect, Cube gibi eleştirel yayınlar bunlarla ilgili özendirici yayın yapmıyor.

Çin’de bakımsız ve salaş kent etekleri yıkılıyor, Çin kentlere akıyor (Resim 9). CICA’da 12-13 Ekim ve 19-20 Ekim tarihleri arasında “Authonomy and Engagement” (Otonomi ve Sorumluluk) konulu uluslararası kongremizi gerçekleştirdik. 20 Kasım’daki alt başlığımız “Otonomi, Etkileşim ve Yer Yaratma” olup tam da bana göreydi. Açış konuşmasını Şangay’dan Rossana Hu ve Lyndon Neri yaptı. Şangay-Güney Bund’daki, Düşey Bantlı Ev’i ve Nantou Konukevi’ni örnek olarak kullandılar. Argümanlarını kısaca özetlemek gerekirse; “Bir bina kendi başına bir dünya mı olmalı? Yoksa bağlamıyla mı ilgili olmalı? En iyi binalar her ikisini de başarıyor mu? Kendi düzenlerini ve dillerini yaratırken aynı zamanda çevrelerine hitap ediyor ve hatta onları şekillendiriyor mu?” gibi sorular konuşmacıların vurgu noktalarıydı.

İşte! Restorasyonlarda (onarım) ve renovasyonlarda (yenileme, dönüştürme), hatta cadde ve sokaklara eklenen yeni binalarda benim her zaman sorduğum soru budur: “Ne işe yaradı ortaya koyduğun mimari?”

Rossana Hu ve Lyndon Neri, konuşmalarında iki önemli binalarını tanıtırken, bir önceki yazımda olabildiğince ayrıntılı olarak üzerinde durduğum Machado (1976)’nun “korunmuş”, “dönüştürülmüş” ve “reddedilmiş” ayrımlarına değinmeden, ama tam da o kapsamda kendi özgün irdeleme kavramları ve yorumlarıyla korunmuş ve dönüştürülmüş örnekler sundular.  1930’lardan kalma bir Japon ordusu binası olan Düşey Bantlı Ev’e (Su Evi) bakınca, bina yüzeyinden köhnemişliği okumak olanaklıdır (Resim 10).  Ayrıca, kendisiyle birlikte çöken bir bağlamı da saklıyor bu bina (Resim 11).

Bu nedenle, bu projenin asıl şiarı; onarım sürecinde çekinik kalmak ve her kusuru düzeltmeye yönelik doğal dürtüye direnmekti. Mimarlar yeni ögelerin nereye ekleneceğine ve eski binanın dokunulmadan kalması gereken yerlerini belirlemeye çok dikkat ettiler. Bazı mekanlar yeniden cilalanmış ve düzeltilmişken, duvarların bazı kısımları ham bırakılmış, bozulan sıvanın arkasındaki ufalanan tuğlalar olduğu gibi bırakılmış, böylece güçlendirici bağlantılar açığa çıkarılmıştır. Cam bir kalkanla kaplanmış bu ham duvar bölümleri, bir müze sergisinin arşiv kalitesini çağrıştırıyor ve birdenbire, gözden kaçan ve sıradan olan “değerli olana” yükseliyor. Ekip, amacını edebi bir dille şöyle açıklıyor: “Kaplama katmanlarını soymak, otopsi yapmaya benzer. Amacımız, her bir kusurun içinde saklı olan yaşamları ve anlatıları ortaya çıkarmak ve en mahrem yerleşim anlarını halkla paylaşmak için olguyu gün ışığına çıkaracak anıları kazmak olmalıydı” (URL-1), (2).

“Özerklik” (otonomi) ve “sorumluluk” (engagement) bağımsız kavramlar değildir. Aralarında ince ve hassas bir bağ vardır. Bu bina özelinde “yerinden etmek”/”yeniden yerleşmek” kavramları ön plana çıkarılmış ve böylece otonomi ve sorumluluk, hem kavramsal olarak hem de aynı anda fiziksel olarak dengede tutulmuştur. Bu örnekte özerklik ve sorumluluğu dengede tutmak önemliydi, çünkü yer bunu gerektiriyordu.  Öyküsüne gelince, mimarların karşısına çıkan gerçeklik yaralı bereliydi (Resim 12-15). Mimarlar tarafından sağlanan metinsel açıklamaya göre Şanghay’ın Güney Bund Bölgesi’ndeki yeni Cool Docks gelişiminin yanında yer alan Su Evi, 1930’lardan kalma mevcut üç katlı bir Japon ordusu binası artık onarılmış dört katlı, 19 odalı bir butik oteldir (Resim16-21). Huangpu Nehri’ne yönlenen butik otel, pırıl pırıl Pudong siluetine bakmaktadır. 

Neri ve Hu’nun restorasyonunun ardındaki mimari kavram, eski ve yeni olanın açık bir kontrastına dayanıyordu. Orijinal beton bina restore edilirken, mevcut yapının barındırdığı yeni düzenlemeler binanın iskeletinin endüstriyel geçmişini yansıtan, düşük bakım gerektiren Cor-Ten çeliği kullanılarak yapıldı. Otel odaları inanılmaz bir çeşitlilik göstermektedir. Neri ve Hu’nun dördüncü kattaki yapısal ilavesi, nehrin içinden geçen gemilerin endüstriyel doğasıyla tınlaşıma giriyor ve hem tarihe hem de yerel kültürle benzeşen bir bağlamsal gerçeklik sağlıyor (URL-2), (3).

 

İdeal çözüm; gürültü kaynaklarının manipülasyonu, manzaraya yönelim, mekan yükseklikleri ve erişilebilirliğe göre özel/kamusal ayrımı gibi parametreler üzerinden irdelenmiş ve değerlendirilmiş. Yapılan incelemeler ve alınan kararlar az rastlanır bir başarıyla sona eriyor (Şekil 1, Resim 22).

Rossana Hu ve Lyndon Neri ekibinin bir diğer yapısı bizi de çok ilgilendiren, ama asla gerçekte var olan mimari yaratma yetimizi kullanma şansı bulamadığımız ortamlarda gerçekleştirdikleri bir bina: Nantou City Guest House (Nantou Kent Konuk Evi). Burada başka kavram ikilileri kullanıyor müellifler; yerinden etme/yeniden yerleşme… Tam bir Eisenmanvari dekonstrüksiyon alegorisi! Amaç, sadece binayı değil, bağlamı yeniden yaratmak! Ne yazık ki bizim mimarlarımıza bu inisiyatif (üstünlük) pek de tanınmıyor. Hurdalığa dönmek üzere olan bir konumda, mimarlar diyalektik imge/eşik mekan/genius loci/kesik (incision) gibi kavramlarla düşünüyorlar. Ortaya bir bağlam eleştirisi ve yeniden tanımlanmış yepyeni bir bağlam çıkıyor. Diyalektik imgeler kullanılarak Nantou City Guest House bölgenin küllerinden doğuyor.

 

Notlar

•  Beykent Öğretim üyesi ve CICA üyesi.
• URL-1: (https://neriandhu.com/en/works/the-vertical-lane-house-the-waterhouse-at-south-bund).
• URL-2: (https://www.archdaily.com/263158/the-waterhouse-at-south-bund-neri-hu).