Depreme Dayanıklı Yapılar

Deprem güvenliğinin sadece mühendislerin değil, mimardan işverene, yerel yönetimden kullanıcıya, kısaca yapı üretim ve kullanım sürecinde yer alan tüm paydaşların sorumluluğunda olduğu gerçeğini ve mimarlık üretimini şekillendirecek başat faktörlerden biri olması gerektiğine inanarak Dünya’nın farklı bölgelerinde yer alan ve farklı tekniklerin uygulandığı depreme dayanıklı yapıları derledik.

Derleyen: Baran Gülsün, Mimar

Christchurch Merkez Kütüphanesi
Christchurch, Yeni Zelanda

Mimari Tasarım
Schmidt Hammer Lassen Architects ve Architectus

Strüktür Mühendisliği
Lewis Bradford Consulting Engineers Ltd

Tamamlanma Tarihi
2018

Fotoğraflar
Adam Mørk

Yeni Zelanda’nın Güney Adası’nın en büyük şehri Christchurch, 2010 ve 2011 yıllarında, 15 ayda dört büyük depremle yıkıma uğramış. Yerel mimarlık firması Architectus iş birliği ile Schmidt Hammer Lassen, şehrin kültürel hayatını tekrar tesis etmek hedefiyle dokuz kütüphane projesinden biri olan Christchurch Merkez Kütüphanesi (Tūranga)’ni tasarlamış.

Projenin strüktür mühendisliğini üstlenen Lewis Bradford Consulting Engineers, gelecekteki olası depremlere dayanabilecek bir yapı üretmeyi hedeflemiş. Çok katı performans kriterlerine göre inşa edilen binanın deprem sırasında salınımını ve ardından orijinal pozisyonuna dönmesini sağlayan entegre bir mekanizma ile büyük bir deprem sırasında minimum yapısal hasar alması hedeflenmiş.

9.500 metrekarelik yenilikçi yapıda, büyük bir deprem esnasında deprem yüklerini karşılamayı sağlayan, hareket edebilen bir dizi büyük beton duvardan oluşan ve sismik kuvvete dirençli bir sisteme yer verilmiş. Her duvarı yaklaşık 1.000 ton kuvvetle temellere kenetleyen, yüksek gerilimli çelik kablolar da bulunuyor. Önceden gerilmiş bu kabloların olası bir depremin ardından binayı orijinal pozisyonuna döndürmesi hedefleniyor. 

Taipei 101
Taipei, Tayvan

Mimari Tasarım
Chang Yong Lee & Partners

Strüktür Mühendisliği
Thorton Tomasetti

Tamamlanma Tarihi
2004

Burj Khalifa’nın 2007’de tamamlanmasından önce 509 metrelik uzunluğuyla dünya üzerindeki en yüksek bina ünvanına sahip olan Taipei 101, diğer adıyla Taipei Finans Merkezi, dünyanın en büyük ayarlı kütle sönümleyicisini barındırıyor.

Kütle sönümleyici, bir otomobilin amortisörü gibi çalışan hidrolik amortisör kolları ve tampon sistemleriyle destekleniyor.Yapıya etkiyen rüzgar ve deprem yükleri karşısında kuvvetin tersi yönde hareket ederek kuvvetleri sönümlüyor ve dengeyi sağlıyor. 728 tonluk kütle sönümleyici, kulenin 87. ve 92. katları arasında yer alıyor ve 92. kattan gözlemlenebiliyor. Ana sönümleyici’ye ek olarak, salınımın daha çok tehlike arz ettiği üst katlarda iki küçük kütle sönümleyici daha yer alıyor. 

2004’te tamamlanışının ardından Taipei 101, yüzün üzerinde deprem atlatmış.

Hansha Yansıma Evi
Nagoya, Japonya

Mimari Tasarım
Studio SKLIM

Strüktür Tasarımı
KES System Headquarters Shelter

Tamamlanma Tarihi
2011

Fotoğraflar
Jeremy San

Sakura ağaçlarıyla kaplı bir parka komşu, 8 x 20 m ölçülerindeki bir arsada yer alan Hansha Yansıma Evi’nin tasarımındaki en büyük zorluk, katı deprem yönetmelikleri sebebiyle 3,2 metrelik ahşap konsola tüm yaşam alanlarını sığdırmak olmuş.

Köprülerden ilham alınarak tasarlanan yapı strüktüründe geleneksel zıvana sistemi, çelik dirseklerle birlikte kullanılmış. Yapının depremler sırasındaki yanal hareketlerini azaltmak için yaşam alanı, yatak odaları ve servis hacmini birleştiren avlunun duvarları güçlendirilmiş. Yapısal ahşap olarak yapıştırılmş lamine ahşap kullanılmış. Yapı kabuğunda galvanize çinko ve alüminyum kompozit terchi edilirken yansıtıcı ön cephede kullanılan paslanmaz çelik paneller, bir küvet üreticisinden temin edilmiş.

Komatsu Seiren Kumaş Laboratuvarı
Nomi, Laponya

Mimari Tasarım
Kengo Kuma and Associates

Tamamlanma Tarihi
2015

Fotoğraflar
Takumi Ota

Komatsu Seiren Kumaş Laboratuvarı projesi, tekstil firması Komatsu Seiren’in betonarme strüktüre sahip showroom ve laboratuvar binasının güçlendirilmesini içeriyor. 

Proje kapsamında mevcut yapı, bölgeye ait bir örgü tekniğiyle üretilen, demirden yedi kat daha dayanımlı karbon fiber halatlarla çevrelenmiş. Çatıya takılan yüksek gerilimli 1031 halat yere bağlanmış. Yapının içine yerleştirilen ve 2778 halattan oluşan perde, ek denge katmanı oluşturmuş. Uygulamadan önce çekme gerilimini karşılamak üzere parapetlerin gücü artırılmış ve zeminin yükselmesini önlemek için yapının etrafına ankrajlar yerleştirmiş.

Sistemin çalışma prensibi ise oldukça basit: Deprem sırasında bina sola doğru hareket edince, sağdaki halatlar tarafından sağa, sağa doğru hareket ettiğinde ise sola doğru çekiliyor. İçeri ve dışarıdaki karbon fiber ağ, depremin yatay kuvvetini dengeliyor.

The Philippine Arena
Bulacan, Filipinler

Mimari Tasarım
Populous

Strüktür Mühendisliği
Buro Happold

Tamamlanma Tarihi
2014

55.000 koltuk kapasiteli The Philippine Arena, aktif fay hattında yer alan ve depremin yanı sıra tsunami ve volkanik patlamaların da sıklıkla görüldüğü başkent Bulacan’da yer alıyor. 

170 metre açıklık geçen çatıya sahip Arena deprem, rüzgar ve tayfun gibi şiddetli geçici yüklere dayanacak şekilde tasarlanmış. Yapı, kütlesinin % 40’ına kadar varacak yanal yükü karşılayabiliyor.

Yapının gövdesi, temelinden izole edilmiş. Ana strüktür ile temel arasındaki boşluk, kurşun çekirdekli izolatörden (lead rubber bearings) oluşuyor. %99 saflıktaki kurşunun enerjiyi dağıtırken plastik deformasyona uğrama ve ardından yeniden kristalleşme özelliği sayesinde temel, depremin kuvvetiyle serbestçe hareket ederken üst yapı neredeyse sabit kalıyor.