Bir Şehir Kurmak: Ankara 1923-1933

Ali Cengizkan ve Müge Cengizkan editörlüğü ile, “Bir Şehir Kurmak: Ankara 1923-1933” araştırma sergisiyle eş zamanlı hazırlanan kitap, Koç Üniversitesi VEKAM tarafından yayımlandı.

Ankara’nın başkent olarak kuruluşunun ilk on yılındaki yapılaşma, modernleşme ve Yenişehir’in kurulum tarihine yakından bakan “Bir Şehir Kurmak: Ankara 1923-1933” adlı araştırma sergisi ile eş zamanlı hazırlanan kitap, Vehbi Koç Vakfı’nın kuruluşunun 50. yılı kapsamında, Koç Üniversitesi VEKAM tarafından yayımlandı. Ali Cengizkan ve N. Müge Cengizkan’ın editörlüğü ile hazırlanan çalışmanın araştırma zemini, Ankara’nın çok bilinen ve hızla dönüştüğü için sonradan bilgisi üretilemeyen Yenişehir’in ortaya çıkışı ve eski şehir ile birlikte yaşaması açısından ele alınıyor. 1923-1933 arasındaki ilk on yıla odaklanan kitap; kent ve park kültürünün oluşması, kamusal hizmetlerin modernleşmesi, anma kültürünün yaratılması, ulus kültürünün kimliğe kavuşturulması ve kentin sosyal yaşamının modernleşmesi temalarına değiniyor ve “moderne beş kala” barınma kültürünü inceliyor.

Kitapta, dönemin ve konunun uzmanı olan Günkut Akın, Yener Baş, Ömer Türkoğlu ve Ali Cengizkan’ın, dönemin mimarları ve zihinsel üretim ortam ve düşünümleri, dönemin basını ve kamuoyu, ilk on yılın konut üretim biçimleri ve arkasındaki kooperatif örgütlenmesi ve toplumsal mekanizmalar, zamanın belediyesi ve vakıf idaresi eliyle konutların elde edilmesinin bilinmeyen noktaları, konut tiplerinin nasıl ele alındığı, “tebaa kültüründen yurttaş hakları”na geçilirken “yeni insanların” şehrin sakinleri olarak arayışları, siyasetçi, mal sahibi, plancı, mimar, yerel yönetici, müteahhit, entelektüeller açısından barınma kültürünün nasıl algılandığı ve kendi barınma gereksinimleri üzerinden nasıl gerçekleştirildiği ele alınıyor.

Çalışmada, bugüne kadar gözardı edilen belgelere tekrar bakılarak, oluşmuş tarih yazımı malzemesi başta olmak üzere, özgün plan paftaları, tapu kadastro belgeleri ve 2000’li yıllarda artan koleksiyon varlığı ve gelişen arşivlerdeki bilgi birikimi, kartpostal-fotokart ve albümlere dayalı olarak serimleniyor. Yenilikçi bir sayısal değerleme ve mikro tarih çalışması altlığı oluşturan yöntemle, yeni şehir yapı ve mekanlarının bütüncül ürün olarak yeniden ele alınabilmesi sağlanıyor.

Kitabın ortaya çıkardığı, bugüne kadar hiç tanımadığımız, yeni, yenilik arayışını cesurca sergileyen, cömert, sözünü esirgemeyen ve yaranmaya çalışmayan, müdanasız bir Ankara. 1923-1933 Ankarası’ndan kentsel genetik, mimari arketipler, biçemsel deneyim, yerel yönetsel işleyimler anlamında öğrenilecek çok değer vardır. Kitapta döneme ilişkin bildik Ankara görselleri yerine, birinci el, özgün ve “Varolmayan Kartpostallar” adını verdiği yeni üretilen görseller kullanılıyor; ilkesel olarak eski/yeni karşılaştırmaları başta olmak üzere, nostalji üreten yöntemler yerine dönemi anlamak/anlayabilmek için empati araç ve ortamları kuruluyor. Biliniyor ki, nostalji yabancılaşmayı yaratır, yabancılaşma ise romantik kaçışa ve sorumsuzluğa yol açar.