Kültür Meclisi’nin web sitesinde yayımlanacak olan “İnsanı, ürettiği kültürel değerlerle birlikte yok eden kırımın bize söyledikleri” başlıklı yazıda -olguların adını koymanın politik bağlamını da gözeten bir yaklaşımla- depremin etkilediği bölgelerdeki kırıma işaret ederken, müşterek birikimlerimize, ortak değerlerimize yönelik olası tehditlere ağırlık verdim ve halihazırdaki akut durum sürerken orta-uzun vadede yapabileceklerimizin yöntemini dönüştürmemiz gerektiğini ileri sürdüm (2). Bu yazıda da aynı minvalde şu ana kadar yapılan mesleki çabalar üzerinden kısa bir değerlendirme yapacağım.

Depremin bu denli ağır hasar yarattığı illerde biz mimar, plancı, mühendis meslek insanlarına düşen sorumluluklara bakarsak kabaca: Mevcut kayıpları belgelemek, acil yaşam alanlarını nitelikli bir şekilde tesis edebilmek, kaybedilen haklara yönelik mücadele etmek ve aşamın yeniden yeşermesi sürecine katkı verecek politikalar ve eylemler gerçekleştirmek gibi birbiriyle de çakışan iki ana aks gözüküyor. Bunların ilkine yönelik bazı çalışmalar sürüyor. Şöyle ki, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın hasar tespit çalışmaları bir yandan devam ederken TMMOB üyeleri de sahada katkı koymaya çalışıyor. Bir yandan da bu tespitlere dair itirazların olacağı ön görüsüyle Türkiye Barolar Birliği (TBB) bazı hazırlıklara başladı. 1999 depremi sonrasında hazırlanan “Depremzedeler İçin Hukuk Rehberi”ni, değişen mevzuat ve uygulamalar doğrultusunda yeniden değerlendirerek güncelledi (3). TMMOB ve TBB arasındaki iş birliği ile bir koordinasyon kurulu oluşturuldu (4). Önümüzdeki günlerde sahada bu itirazları yapmak isteyenleri yönlendirecek ve destek olacak daha çok ekibe ihtiyaç olacak. Çünkü yıkımın bu denli yüksek olduğu bir yerde hak kayıplarının karşılanması uzun soluklu bir mücadeleyi gerektiriyor. Hak ihlallerinin giderilmesine yönelik hukuki başka yönlendirici belgeler de hazırlandı (5). Bu belgeleri kullanılabilir şablon dilekçeler haline getirmek, yurttaşların kullanımına sokmak gibi işler ileriki günlerin sorumluluğu sanırım. 

Acil yaşam alanlarının inşası ise hayli meşakkatli bir konu. Bu konuda TMMOB’ye bağlı odaların açıklamaları oldu. TMMOB, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve AFAD ile birlikte çalışma önerisinde bulunuldu (6). Bu ne kadar sağlanır belli değil, ancak Şehir Plancıları Odası’nın grafiklerle tarif ettiği yönlendirici belgeler çok değerli (7). Asrın afeti, asrın felaketi yerine asrın ihmalini yaşadığımızı gösteren grafik anlatım yaşanan durumu gayet güzel ifade ediyor (8). Bunların sahada karşılık bulmasını sağlamak ayrı bir mücadele istiyor. Acil yaşam alanlarının tasarımına yönelik Mimarlar Odası Ankara Şubesi ve ODTÜ Mimarlık Acil Tasarım Stüdyosu gibi mimarların bazı girişimleri var. Tasarım kadar, inşa, uygulama gibi aşamaları olan bu girişimlerin orta-uzun vadede gündemde kalması önemli. Bölgede öncelikli sorunlardan biri olan tuvalet-atık ilişkisi gibi konular hızla çözüm bekliyor. Bu tür işlerin süreç ve aşamalarının takibi gibi, geçmiş dönemdeki bu tür çalışmaların deneyim aktarımı bizlere yön verecek. 

“Yaşamın yeniden yeşermesi sürecine katkı verecek politikalar ve eylemler gerçekleştirmek” olarak kabaca tariflediğim ikinci başlığı ise çok daha uzun soluklu bir süreç olarak görüyorum. Bunun için de bireysel fikir ve eylemlerimiz kadar örgütlü süreçler önemli. Başta burada adını saydığım ve diğer mesleki örgütlerin açık kapılarından girerek, elimizdeki imkanları birlikte geliştirmek önümüzü açacaktır. Bölgede halen süren depremin Türkiye’nin başka illerinde de olabileceğinin farkındayız. Kültür Meclisi’ndeki yazıda işaret ettiğim için orta-uzun vadedeki dönüşüm bizim ve kurduğumuz yapıların da dönüşümü ile daha güçlü olabilecektir. Hepimizin yolu açık olsun…

 

Kaynaklar

1. Metindeki tüm web kaynaklarına erişim tarihi: 22 Şubat 2023.
2.  T. Gül Köksal, “İnsanı, Ürettiği Kültürel Değerlerle Birlikte Yok Eden Kırımın Bize Söyledikleri”, Kültür Meclisi, 22 Şubat 2023, https://kulturmeclisi.com
3. https://d.barobirlik.org.tr/2023/DepremzedelerIcinHukukRehberi/
4. https://tmmob.org.tr/icerik/depremle-ilgili-sorunlara-mudahale-amaciyla-tbb-ile-tmmob-arasinda-deprem-koordinasyon-kurulu
5.  https://ihm.bilkent.edu.tr/deprem-bilgi-notu/
6. https://www.tmmob.org.tr/icerik/tmmob-cevre-sehircilik-ve-iklim-degisikligi-bakanligi-ile-afada-afet-calismalarinda-isbirligi
7.  https://www.spo.org.tr
8. https://www.spo.org.tr/detay.php?sube=0&tip=2&kod=12204