1971 yılından beri Danimarka’nın Roskilde kentinde düzenlenen Roskilde Müzik Festivali, aradan geçen 40 yılı aşkın süre içinde 160.000 katılımcı ile dünyanın en büyük müzik-sanat festivallerinden birine dönüşmüştür. Kar amacı gütmeyen festival organizasyonu; 2011 yılında festival alanına yakın bir bölgede müzik ve kültürün gelişmesine katkı sağlayacağını düşündüğü bir mimari projeyi yarışmaya açmıştır. Yarışma kapsamında müzisyen ve sanatçıların informal olarak kullandığı Eski Unicon Beton Fabrikası alanının “Rockmagneten-Danimarka Rock Müzik Müzesi ve Roskilde Festivali Folk Okulu”na dönüştürülmesi hedeflenmiştir. Yarışma gerek sosyal-kamusal içeriği gerekse de kullanım dönüşümü anlamında ilginç ve dünyada ses getiren projelerden biri olmuştur. MVRDV ve COBE Mimarlık bürolarının kazandığı yarışma uygulama aşamasında olup bir kısmı 2016 yılı içerisinde tamamlanmıştır. Makale içinde söz konusu proje, binalarda kullanım dönüşümü ve sanat odaklı kullanım dönüşümü kapsamında eleştirel bir bakış açısıyla irdelenmektedir.

Roskilde Müzik Festivali

Roskilde Festivali, Danimarka’nın Roskilde kentinin güneyinde düzenlenen; Avrupa’nın en büyük müzik festivallerinden bir tanesi; Kuzey Avrupa’nın ise en büyük müzik festivalidir. 1972 yılından bu yana Roskilde Vakfı tarafından düzenlenen festival ilk kez 1971 yılında Mogens Sandfaer ve Jesper Switzer Moller adlı iki lise öğrencisi tarafından yaratılmıştır. Roskilde Vakfı kar amaçlı bir kuruluş olmayıp festivalden elde edilen kazancı müziğin, kültürün ve hümanizmin gelişimini desteklemeye harcamış ve 2014 yılından başlayarak katılımcıların festivalden elde edilen kazancın hangi organizasyona bağışlanacağı konusunda da oylamalar ile söz sahibi olmaları sağlanmıştır.

1990’larda ağırlıklı olarak İskandinavların ilgisini çeken festival, son yıllarda Avrupa’nın öteki ülkelerinden gelen yoğun ilgi üzerine uluslararası bir organizasyon olma kimliğini kazanmıştır. Her yıl haziran ayının sonunda 80.000 hektarlık bir alanda düzenlenen festivale 2013 yılında; 130.000 biletli izleyici, 21.000 gönüllü, 5.000 medya üyesi ve 3.000 sanatçı olmak üzere yaklaşık 160.000 kişi katılmıştır. Roskilde yalnızca bir müzik festivali olmayıp aynı zamanda film-müzik, opera, tiyatro ve farklı etkinliklerin düzenlendiği geniş kapsamlı bir sanat festivalidir.

Yarışma Alanı ve Kapsamı

Roskilde kent merkezi ile Roskilde festivalinin düzenlendiği kamp alanı arasında yer alan proje alanı; içinde eski Unicon beton fabrikasına ait binalar ile betonarme zemin ve strüktürlerin bulunduğu 45.000 m²’lik bir parseldir.

Rockmagneten projesi kapsamında Unicon beton fabrikasına ait, var olan binalar yeniden işlevlendirilirken bu yapılara ek olarak Danimarka Rock Müzesi, Roskilde Festivali Merkezi ve Müzik Okulu olmak üzere 11.000 m² büyüklüğünde 3 yeni işlev yerleştirilmesi planlanmıştır.

MVRDV ve COBE Mimarlık’ın yarışmayı kazanan ve uygulanan projesi

Konsept Tasarımı ve Vaziyet Planı

Rockmagneten projesi kapsamında hazırlanan masterplanda, 45.000 m² büyüklüğündeki parsel içinde var olan yapılar işlevlendirilerek 10.881 m² ek yapı tasarlanması öngörülmüştür.

Yarışmayı kazanan MVRDV ve COBE Mimarlık ekipleri projesinde; Eski Unicon Beton fabrikasın; Rockmagneten’e dönüştürürken; “Özgürlük, yaratıcılık ve informal kullanımlar nasıl organize edilir?” ve “Unicon nasıl Musicon’a dönüştürülür?” sorularına yanıt arayarak projelerini geliştirdiklerini ifade etmişlerdir. Bu bağlamda var olan yapıların korunması, var olan informel kullanımların (sokak sanatçıları, kaykay ve patenciler vb.) korunması, kullanım yoğunluğunun artırılması, öngörülen işlevler ile korunan işlevlerin birbiriyle bütünleştirilmesi-kaynaştırılması, mekanların var olan ve öngörülen işlevler tarafından paylaştırılması ve etkin kullanımı gibi ölçütler belirleyerek tasarımlarını geliştirmişlerdir.

Kütleleşme ve İşlevlerin Dağılımı

Projenin tasarımında ana fikir; yeni hacimleri korunan, var olan fabrika binalarının üzerinde konumlandırarak zıtlık yaratmak, eski ve yeniyi düşey düzlemde birbirinden ayırarak bir arada kullanmak olmuştur.

Var olan binalar mekansal olarak büyük potansiyeller barındırmaları ve kent belleğinde özgün bir karakter oluşturmaları nedeniyle tasarım bütününde Musicon’un odağını oluşturmaktadır. Var olan endüstriyel yapıların yenileme çalışmalarında kütlelerin sert-rijit görünümleri bozulmadan kütleler üzerinden açılan delikler ile günışığının mekan içlerine ulaşılması sağlanmıştır. Yapı cephelerinde açılan büyük kapılar ile yapı içindeki işlevlerin çevresi ile bütünleşmesi hedeflenmiştir.

Var olan yapıların üzerine yerleştirilen üç farklı formdaki kütlelere; the Danish Rock Museum, Roskilde Festival Folk High School ve Roskildegruppen büroları olmak üzere üç yeni işlev eklenmiştir.

Rockmagneten’in önündeki boş meydanının bir kısmı kırmızı halı olarak tasarlanarak Rabaderstraede’ye (Musicon’un ana caddesine) bağlanmış ve “The Danish Rock Museum”un yeni ek kütlesi 24 metre konsol boyunca aynı izi takip ederek müzenin giriş vurgusu artırılmıştır.

Proje tamamlandığında Rockmagneten; The Communal House (Halk evi), The Danish Rock Museum (Danimarka Rock Müzesi), The Roskilde Festival Folkschool (Roskilde Festivali Folk Okulu) ve The Roskilde Group (Roskilde Büroları) olmak üzere 4 farklı bina grubuna ve farklı işleve sahip olacaktır.

Mimari Tasarım ve Plan-Kesit Çözümleri

Eski Unicon beton fabrikasına ait binaların korunduğu, yenilendiği ve ek binaların inşa edileceği Rockmagneten’de; 2 katlı var olan yapılar yenilenerek yeniden işlevlendirilmiş ve üzerlerine 3 farklı form ve işlevde ek yapılar yerleştirilmiştir.

Yenilenen kütlelerin zemin ve 1. katlarında merkez bürolar ve eğitim tesisleri yer almaktadır. 2 katlı var olan yapıların üzerine yerleştirilen kütlelerin içinde ise yurt binası, rock müzesi ve merkez büroların devamı yer almaktadır.

The Roskilde Festival Folkschool bünyesinde bulunan sınıflar var olan yapıların güneyinde dinlenme alanları ve bir şöminenin de bulunduğu açık alan çevresinde konumlandırılmıştır. Binaların üstünde bulunan dairesel hacim öğrenciler için 2 kişilik odaların bulunduğu yurt binası olarak düzenlenmiştir. Halk evi ve okulun eğitim tesisleri küçük bir köy konseptinde eski betonarme binaların içine yerleştirilmiştir.

Roskilde Festivali Merkez Bürosu (The Roskilde Festival Headquarter) fabrika binalarının kuzey birimlerinin üzerinde konumlandırılan; yüksek sesli hoparlörlerin siyah kauçuk cephe üzerinde istiflendiği bir büro bloğudur. Bazı hoparlörler gerçektir ve meydanda düzenlenecek olası konserler için kullanılması planlanmıştır.

Danimarka Rock Müzesi’nin (The Danish Rock Museum) tasarımında rock grubu üyelerinin enerjilerinden ilham alınmıştır. Altın rengi zımbalarla kaplı cephesiyle The Danish Rock Museum vaziyet planında tasarımın ana odağına yerleştirilmiştir. Yeni müzenin sergi tasarımında 1970’lerin başında “The Man Who Sold the World” gibi efsane albümlere imza atan ve David Bowie adıyla tanınan rock sanatçısı David Robert Jones’un “The Rise and Fall of Ziggy Stardust and the Spiders from Mars” albümünde yarattığı hayali kahramanından esinlenilerek; müzeyi gezmeye gelenlere hayali de olsa rockstar olma deneyimini yaşatmak istenmiştir.

Müzenin fuayesi bütün Rockmagneten’e giriş sağlamakla birlikte, istenildiğinde hem meydandan hem de fabrika binalarından görülebilecek şekilde bir açık hava konser sahnesi olarak kullanılabilmektedir. Danimarka Rock Müzesi; fuaye ve sahne dışında idare ve sergi kutusu olmak üzere 2 bölümden oluşmuştur.

Sonuç-Yorum

Rockmagneten projesi dünyada çağdaş mimarlık eserlerine imza atmış MVRDV’nin ses getirecek projelerinden biri olmaya adaydır. Yaklaşık 40 yıllık geleneğe sahip Avrupa’nın en büyük müzik etkinliklerinden biri olan Roskilde Festivali’nin sanata, müziğe ve hümanizme katkısının bir ürünü olarak görülebilecek yarışma sonucunda ortaya çıkan mimari proje; işlev-kamusallık, koruma-kullanım dönüşümü konularından farklı ve tartışmaya açık bir yaklaşım sergilemektedir.

Festivalin kar amacı gütmeyen demokratik içeriği; elde edilen gelirlerin katılımcıların görüşleri doğrultusunda müzik-sanat-eğitim-kültür amaçlı harcanması aslında proje yarışmasının önemli çıkış noktalarından biridir. Projenin yer seçimi, yarışmayı kazanan ve uygulanan MVRDV ve COBE’nin tasarımının kamusallığı ve işlevsel içeriği (eğitim-kültür) festivalin içeriği ile tam olarak örtüşse de başka bir bakış açısıyla projeyi kapitalizmin önemli bir aracı haline dönüşmüş kültür-sanat ve müziğin mimari anlamda vücut bulmuş bir ürünü, yansıması olarak da görmek olanaklı.

Var olan yapıların korunduğu, ancak ek yapılar ile birlikte aslında çok farklı bir bütünün ortaya çıktığı tasarımda gerek malzeme kullanımı gerekse müzede gerçekleştirilen tematik yaklaşımlar bir sanat dalı olmaktan çok ticari sektöre dönüşmüş-metalaşmış bir yaklaşıma hizmet ettiği söylenebilir. Proje kapsamında ele alınan kırmızı aks ile sanat-müzik ödüllerinde şöhretli insanların yürüdüğü ve fotoğraf çektiği kırmızı halıya yapılan çağrışım ya da ek kütlelerin gerek dev boyutları gerekse cephelerinde kullanılan, zenginliği çağrıştıran parlak malzeme seçimlerinin oluşturduğu ortamın ne kadar informel ve demokratik olduğu bir tartışma konusudur.

Bir konut alanı içinde münferit yapıların bulunduğu bir çevrede konumlanan fabrika yapıları doğrusal planlı tek katlı prefabrike kütleler ve aralarındaki boşluklardan oluşan bir vaziyet planına sahiptir. Tasarım kapsamında var olan kütlelerin üzerine boyutları ve formları gerek çevreden gerekse var olan yapılardan farklı 3 kütle yerleştirilmiştir. Var olan yapıların fiziksel-mimari olarak ne kadar korumaya değer olduğu bir tartışma konusu iken (mimarlık ve kültürel değer) tasarımın özellikle var olan yapıların korunması üzerinden geliştirilen içeriği ve ortaya çıkan çok farklı durum projeyi oldukça tartışılır hale getirmektedir. Bununla birlikte tasarımın; işlevselliği, işlevlerin kütleler içindeki dağılımları ve iç mekanlara getirilen mimari yorumlar açısından oldukça farklı-özgün ve öncü bir proje olduğu konusu yadsınamaz.

Kaynaklar

• http://www.dezeen.com/2011/10/04/rockmagneten-by-mvrdv-and-cobe/
• http://www.danmarksrockmuseum.dk/materiale/files/bekendtg%C3%B8relse2_eng http://www.e-architect.co.uk/denmark/rock-museum-roskilde
• https://www.facebook.com/arcsulaos/posts/208201276017456
• http://www.cobe.dk/project/rockmagneten#2070
• http://www.roskilde-festival.dk
• http://www.roskilde-festival.dk/music/2015
• http://www.dezeen.com/2016/04/29/ragnarock-roskilde-rock-museum-mvrdv-cobe-denmark-gold-studs/