Londra merkezli mimarlık ofisi AL_A tarafından tasarlanan MAAT-Sanat, Mimarlık ve Teknoloji Müzesi, kamusal alan ve müzenin açık hava mekânı olarak tasarlanan çatısıyla, kentin kalbiyle fiziksel ve kavramsal bir bağ kuruyor.

Sanat, Mimarlık ve Teknoloji Müzesi MAAT, Belém’de, Portekiz’li büyük kâşiflerin yelken açtığı Tagus Nehri kıyısında yer alıyor. Dışa dönük bir görünüme sahip yapı, nehir ve daha geniş anlamda dünyayla yeni bir ilişki önerirken, sanat galerisinin güçlü ancak hassas, alçak yapısı, çağdaş sanat, mimarlık ve teknolojinin kesişiminde yer alıyor.

Yeni yapı, EDP (Energias de Portugal Group) Vakfı’nın, eski “Central Tejo” elektrik santralini yeniden işlevlendirdiği masterplanın merkezinde yer alıyor.

Strüktürü peyzaj ile bütünleştiren sanat galerisinin tasarımında ziyaretçilerin, batı mimarlığının en eski formlarından biri olan hafif yay formunun üstünden, altından ve içinden geçmelerine olanak tanınmış.

Nehir ve kent merkeziyle kavramsal ve fiziksel bağlamda bağ kuran çatı, ziyaretçilerin nehir ve kent manzarasının keyfini çıkarabilecekleri, geceleriyse arka plana Lizbon’u alarak merdivenlere oturup film izleyebilecekleri bir açıkhava mekânı sunuyor.

Aşağıda, sergi mekânları, üç ayrı disiplinin kesişiminde deneyim ve etkileşim sunan birbirine bağlı bir dizi mekânla birlikte kamusal alanın birer uzantısı niteliğinde. Bu mekânlar ayrıca, Central Tejo yapısının dönüştürülen galerilerini de tamamlıyor.

Müze, mimarlık, teknoloji, bilim, toplum ve düşünceyi merkeze alan bir görsel sanatlar ve medya kombinasyonuyla çağdaş kültüre odaklanıyor. Çeşitli kitlelerin çağdaş sanata eğitim programları ve özel etkinliklerle erişebileceği bir ortam yaratmayı amaçlayan EDP Vakfı’nın yeni müzesinin, özgün mirası, genişleyen Portekiz sanat koleksiyonu ve yenilikçi sergi programıyla, keşfin, eleştirel düşüncenin, uluslararası diyaloğun mekânı olması amaçlanmış.

Kampüsün dört aşamada tamamlanması planlanmış:

1. Aşama, 1 Haziran 2016: Tejo Elektrik Santrali galerilerinin açılışı; kampusun adının MAAT (Museu de Arte, Arquitetura e Tecnologia) olarak yenilenmesi.
2. Aşama, 2 Ekim 2016: Sanatçı Dominique Gonzalez-Foerster’ın yere özel yerleştirmesini içeren “Pynchon Park” ile aynı gün sanat galerisinin ve Oval Galeri’nin kısmi açılışı.
3. Aşama, 3 Mart 2017: Ana Galeri, Video Odası ve Proje Odası dahil sanat galerisinin tümüyle açılışı; restoran ve mağazanın açılışı.
4. Aşama, 2017 ortası: Peyzaj mimarı Vladimir Djurovic tarafından tasarlanan parkın ve Belém ile bağlantı sağlayan yaya köprüsünün açılışı.

Çevresiyle bütünleşen mimari, hem kıyı hem de kentin kalbiyle fiziksel ve kavramsal bir bağ kuruyor. Yapı, zarif, inişli çıkışlı çatısının altında dört adet galeriye evsahipliği yaparken bu çatının üzerinde yeni bir kamusal alan oluşturuyor.

AL_A’nın düşük yükseklikteki çözümü, alanın doğal niteliklerini öne çıkarırken, hem kültürel mirasa, hem de kentin geleceğine duyarlı bir mimari üslup taşıyor.

Alanın geçmişiyle gerçek anlamda bağ korunurken, alanın batısında yer alan ve yerel sakinlerin gereksinimini hâlâ karşılamakta olan elektrik istasyonu ve transformatörleri, yapının çok geniş tasarımıyla kucaklanmış.

Sanat galerisinin merkezinde dolaşımın sergi alanıyla bütünleştiği 1.200 m²’lik Oval Galeri yer alıyor. Bunun çevresinde 1.000 m²’lik esnek bir mekân olan Ana Galeri, Proje Odası, Video Odası ve çeşitli yerleştirmeler ve projeksiyonlar için kullanılabilecek daha küçük mekânlar bulunuyor.

Bunlardan her biri, esneklik ve zaman içinde değişim olanaklarıyla MAAT’ın sıradışı vizyonunu yansıtan özgün mekânlar. Hepsi de değişen sanat ve ziyaretçi ilişkisi bağlamında, etkileşim ve performansın artan önemi ve müze ile ziyaretçiler arasında daha az didaktik bir ilişkinin gelişimine dayanıyor.

Müze, tıpkı Dominique Gonzalez-Foerster’in MAAT’ın özgün galerileri için hazırladığı Pynchon Park (Utopia/Dystopia) yerleştirmesindeki gibi halkın ve sanatçıların hayal gücünü açığa çıkarmayı amaçlayan bir mekân.

Günümüz müzelerinde kamusal alanlar en az sergi mekânları kadar büyük önem taşıyor. Bu doğrultuda MAAT da 7.000 m²’lik kamusal alan sunuyor.

Bir kamusal alan ve müzenin açık hava mekânı olarak tasarlanan çatı, kentin kalbiyle fiziksel ve kavramsal bir bağa sahip. Gündüzleri, panoramik nehir manzarası sunarken, geceleri odağı değişiyor ve açıkhava sineması olarak kullanılabilen çatıda ziyaretçiler arka planda tarihi Lizbon’un romantik manzarası eşliğinde film izleyebiliyorlar.

Proje kapsamındaki bir başka kamusal alan da, çıkma yapan çatının gölgesinde, kıyı boyunca uzanıyor. Sular yükseldiğinde, müzeden nehre inen birkaç basamak, suyun altında kalıyor, bu durum gelgitler ile değişen geçirgen bir sınır oluşturuyor.

Yapının dokulu cephesi Ceràmica Cumella tarafından üretilen üçboyutlu çatlak cilalı 15.000 adet çiniden oluşuyor. Lizbon’un zengin el işçiliği geleneğini temel alan karmaşık yüzey, Portekiz yapı malzemesi karakteristiğinin çağdaş bir dışavurumu niteliğinde olmakla birlikte, AL_A’nın seramiğin yeni kullanımları ve yeniden yorumlamaları üzerine araştırmalarının da bir devamı niteliğinde. Çiniler, gün boyunca sürekli değişen sıradışı güney ışığını yakalayarak çeşitli yansımalar yaratıyor.

Projede su kıyısı kavramına özel önem verildiğinden, bunu gerçek anlamda Ana Galeri’nin zeminine yansıtmak için bir çözüm üretilmiş. Davetkâr bir gölge sağlayan çatı uzantısının aynı zamanda günışığını suyun yüzeyinden yapının içine yansıtması sağlanmış.