UNESCO, 2020 Patlamasının Ardından Beyrut’ta Yeni Restorasyon Projelerini Başlattı
Beyrut’un kültürel mirasını yeniden ayağa kaldırmayı hedefleyen UNESCO, 2020 patlamasının ardından kentin simge yapıları ve yaratıcı endüstrilerini kapsayan kapsamlı restorasyon programını başlattı.
4 Ağustos 2020’deki büyük patlama, Beyrut’un yaklaşık yüzde 40’ını yok etmişti. Beş yıl sonra UNESCO Genel Direktörü, kurumun başkentte yürüttüğü çalışmaları yerinde değerlendirmek üzere Lübnan’a gelmiş. Patlama, kentin önemli bir bölümünü oluşturan yapıları ve tarihi mahalleleri yerle bir etmiş; kültürel üretim ağının merkezinde yer alan toplulukları dağıtmış. UNESCO, bu yıkımın ardından Beyrut’un kültürel dokusunu korumak ve yeniden inşa etmek amacıyla uluslararası iş birliğini harekete geçirerek miras yapılar, okullar, müzeler ve kültürel kurumlar için bütüncül bir restorasyon ve yeniden işlevlendirme programı başlatmış. Ziyaret sırasında, Mar Mikhael tren istasyonu ile Beyrut’un Büyük Tiyatrosu’nun yenilenmesi ve Sur ile Baalbek’te kültürel endüstrilere sağlanacak destek gibi yeni projeler duyurulmuş.
Program üç odak noktası etrafında şekillenmiş: Üç kıtayı birbirine bağlayan, 10.000 metrekarelik alanıyla kentin simge yapılarından biri olan Mar Mikhael Tren İstasyonu, UNESCO ve UN-Habitat iş birliği ile yeniden işlevlendirilerek 2027’de kentlilere açılacak bir kültürel ve kamusal mekana dönüştürülecek. 1990’dan bu yana kapalı olan ve 2020’de patlamadan hasar gören, Beyrut’un Büyük Tiyatrosu ise kapsamlı bir restorasyon sürecine alınmış. İlk aşamada strüktürün güçlendirilmesi hedeflenmiş; eş zamanlı olarak belediye, Kültür Bakanlığı ve sivil toplumla koordineli bir kültür programı geliştiriliyor. Dünya Mirası listesinde yer alan Sur ve Baalbek’teyse UNESCO, yedi sanat ve zanaat projesini desteklemeyi üstlenmiş.
Patlamaların hemen ardından UNESCO, Li Beirut girişimiyle uluslararası fonları harekete geçirmiş. Bu kapsamda 280 eğitim kurumu onarılmış, 126 devlet okuluna ekipman sağlanmış, öğretmenlere hibrit eğitim için eğitimler verilmiş. Kentin kültürel yaşamının sembolik mekanlarından biri olan Sursock Müzesi, UNESCO desteğiyle gerçekleştirilen restorasyon sonrasında Mayıs 2023’te yeniden açılmış. Sursock Sarayı’ndaki tarihi tavanların güçlendirilmesi ve genç miras uzmanlarının yetiştirilmesine yönelik çalışmalar ise sürüyor. Kurum, 2020’den itibaren kazanılan uzmanlığın yeni krizlerde acil müdahale planlarının hızla uygulanmasına imkan verdiğini vurguluyor.
UNESCO, Lübnan genelinde birçok kültürel yapıda hasar tespiti ve teknik destek misyonları da yürütmüş. 2022’de başlatılan ve Lübnan Finansman Fonu tarafından desteklenen BERYT Projesi (“Beyrut Konut Rehabilitasyonu ve Kültürel ve Yaratıcı Endüstrilerin İyileştirilmesi”), sanatçılar, zanaatkarlar ve kültür üreticilerine yönelik hibe, eğitim ve programlarla kentin kültürel ve yaratıcı endüstrilerinin yeniden canlandırılmasını hedeflemiş. Sahne sanatları, görsel sanatlar ve zanaat, somut olmayan miras, görsel-işitsel ve dijital medya, miras ve turizm ile edebiyat ve basın olmak üzere altı alanda yoğunlaşan proje, bugüne kadar sergiler, performanslar, atölyeler ve mahalle buluşmalarını kapsayan 328 etkinlikle kamusal alanların yeniden canlanmasına katkı sağlamış.
UNESCO, Temmuz 2025’te gerçekleşen 47. Dünya Miras Komitesi toplantısında 26 yeni alanı listeye alarak Afrika mirasına ve ortak prehistorik döneme dikkat çekmişti. 1 Eylül 2025’te ise Musul’daki restorasyon programının tamamlandığı duyurulmuş. Program kapsamında üç büyük dini ve kültürel yapıyla birlikte 124 miras konutu yeniden inşa edilmiş. UNESCO’nun yakın dönemde yürüttüğü diğer projeler arasında; Sumayya Vally’nin Londra merkezinde bir miras yapısını dönüştürmesi, Lina Ghotmeh’in Buhara’da bir konutu “Ceditlerin Mirası Müzesi”ne çevirmesi ve ABD’de beş modernist yapının Getty Vakfı’nın “Conserving Black Modernism” hibe programına dahil edilmesi yer alıyor.



