Modern Mimarlığın Bir Anıtı Antalya Arkeoloji Müzesi Korunmalıdır

Doğan Hasol, Y. (Müh.) Mimar, Dr.h.c.

1972 yılında hizmete açılan, mimarlık tarihinde önemli yeri olan, Antalya Arkeoloji Müzesi binası yıkılma tehdidiyle karşı karşıya.

Müze binası, 1964 yılında açılan yarışmayı kazanan Doğan Tekeli, Metin Hepgüler, Sami Sisa mimarlık grubunun projesine göre inşa edilip, 1972 yılında hizmete girmiştir. Doğan Tekeli müzenin tasarımını şöyle özetlemiştir: “Antik Çağ’dan gelen eserlerin sergileneceği bir yapının kendini değil, içindekileri ön plana çıkarması gerekir. Müze, geçmişin ağırlığına eşlik edecek bir sadelikte ve vakarda olmalıydı.”

Müze, Helenistik Dönem’den, Roma İmparatorluğu’na, Bizans’tan Selçuklulara kadar geniş zaman dilimine ait eserler sergileyerek Anadolu Medeniyeti ile çağdaş mimarlığın bütünleşmesini sağlamıştır. Türkiye’de yarışmayla yapılmış ilk müze olan, modern Türk mimarlığının sayılı örneklerinden biri özelliğindeki Antalya Arkeoloji Müzesi, 1988 yılında Avrupa Konseyi tarafından “Yılın Müzesi” özel ödülüne layık görülmüştü. Ancak müze bugün “deprem riski” ve “yıpranma” gibi gerekçelerle yıkım tehdidi altındadır. Son yıllarda ülkemizde, modernleşme adı altında ve deprem vb. nedenlerle, yıpranma bahanesiyle birçok tescilli yapının yıkıldığı görülüyor. Antalya Arkeoloji Müzesi hakkında bakanlığın yıkım kararına karşı kentte oluşan tepki sonucu aralarında mimarların, akademik çevreden uzmanların, sivil toplum kuruluşlarının bulunduğu müze çalışma grubu bir araya gelerek, yapının yıkılması yerine korunması ve restore edilmesini istedi.

Şekil 1. Antalya Arkeoloji Müzesi (Salt Araştırma, Doğan Tekeli Arşivi, Antalya Bölge Müzesi Koleksiyonu).

Şekil 1. Antalya Arkeoloji Müzesi (Salt Araştırma, Doğan Tekeli Arşivi, Antalya Bölge Müzesi Koleksiyonu).

Depreme karşı dayanıksızlık ve yıpranma, güçlendirme ve onarımla giderilebilir. Müze yıkılmadan yenilenebilir. Müze, özgün mimari dokusu korunarak, ya ilave ile büyütülür ya da yeni bir bina yapılabilir. Çağdaş müzecilikte yapının teknolojik donanımının yenilenmesi, yapı fiziği gereği takviyelerin yapılması, izlenim olanaklarının geliştirilmesiyle yapıya yeniden hayat verilmesi gerekir. 

Şekil 2. Antalya Arkeoloji Müzesi (Salt Araştırma, Doğan Tekeli Arşivi, Antalya Bölge Müzesi Koleksiyonu).

Şekil 2. Antalya Arkeoloji Müzesi (Salt Araştırma, Doğan Tekeli Arşivi, Antalya Bölge Müzesi Koleksiyonu).

Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi (ICOMOS) Türkiye; 7 Temmuz 2025’te de ISC20c Türkiye, ISCARSAH Türkiye, DOCOMOMO Türkiye, KORDER ile birlikte yayınladığı Antalya Arkeoloji Müzesi’ne ilişkin görüş metninde de, yapının kültür varlığı niteliğini oluşturan özgün değerlerinin korunarak yaşatılması adına, güncel yönetmeliklere uygun şekilde güçlendirilmesi ve özgün mimari nitelikleri esas alınarak restorasyonun mümkün olduğunu vurgulayarak, Antalya Arkeoloji Müzesi’nin modern mimarlık mirası olarak korunması gerektiğini belirtmişti.

Kamu binalarının hizmetleri dışında sembolik anlamları da vardır. Toplum belleğini oluşturur. 

Bir kentin hafızası silinmemeli.